یک زمان شیدا و سرخوش، گاه دلتنگ و پریشان

یک زمان شیدا و سرخوش، گاه دلتنگ و پریشان

اختلال دوقطبی، نوعی ناتندرستی روحی است که شخص گرفتار را دچار رفتارهایی گاه سرخوشانه و گاه اندوه زده در حد افراطی می کند.

این ناخوشی روحی سبب می گردد که خلق و خوی انسان از حالت «سرخوشی» افراطی و یا تحریک­پذیری و تند­خویی به اندوه­باری و ناامیدی بدل گردد و در این میان، دوره­هایی هم هست که شامل خلق و خوی عادی و متعادل است. اختلال دوقطبی، درمان شدنی بوده و بهبودش امکان پذیرست.

بارزترین نشانه اختلال دوقطبی، دگرگونی­های  متعدد بین افسردگی و شیدایی از سوی بیمار است.

اختلال دوقطبی (یا شیدایی – افسردگی) نوعی اختلال خلقی و یک بیماری روانی است. افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییرات شدید خلق می‌شوند. این عارضه به صورت معمول در آخر دوره­ی نوجوانی یا اوایل دوره­ی بزرگ­سالی ظاهر می­شود. تا امروز انواع مختلفی از بیماری شناخته شده که مهم­ترین انواع آن اختلال دوقطبی نوع یک و اختلال دو قطبی نوع دو است. تفاوت این دو اختلال در مدت و حد دوره­ی شیدایی است. در نوع یک، شیدایی ماندگاری و ظهور محسوس­تری دارد ولی در نوع دو، فرم خفیف‌تری از آن، که نیمه­‌شیدایی است، بروز می‌کند. شروع بیماری معمولاً با دوره‌ای از افسردگی می‌باشد و پس از یک یا چند دوره از افسردگی، دوره شیدایی بارز می‌شود. در تعداد کمتری از بیماران شروع بیماری با دوره­ی شیدایی یا نیمه-شیدایی است.

دوره‌های شیدایی از چند روز تا چند ماه به طول می‌انجامند و معمولاً شدت آنها باعث می‌شود که بیمار نیازمند درمان جدی به صورت بستری یا همراه با مراقبت زیاد باشد. با فروکش کردن علایم، به خصوص در اوایل سیر بیماری، معمولاً فرد به وضعیت عادی و قبل از بیماری خود برمی‌گردد و به همین دلیل بسیاری از بیماران یا خانواده‌های آنان تصور می‌کنند بیماری کاملاً ریشه کن شده و دیگر نیازی به ادامه درمان وجود ندارد. بنابراین درمان خود را قطع می‌کنند. اما قطع زودهنگام درمان خطر برگشت بیماری را بسیار افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که بیماری در فاصله چند ماه دوباره عود کند.

دوره­ی شیدایی

دوره­ی شیدایی مشخصه ی تشخیص اختلال دوقطبی است. این بیماری با توجه به شدت دوره­ی مذکور طبقه بندی می‌شود. بیماران مبتلا ممکن است ناگهان از اوج شادی و خوشحالی به اوج غم و اندوه فرو روند و ارتباطی بین خُلق بیمار و آن چه واقعاً در زندگی بیمار رخ می‌دهد وجود ندارد. دوره­ی شیدایی می‌تواند شدت مختلفی از شیدایی خفیف (نیمه-شیدایی) تا شیدایی کامل با علائم جنون‌آمیز نظیر توهم یا کاتاتونیا، داشته باشد. در این دوره تمرکز کاهش پیدا می‌کند، نیاز به خواب کم می‌شود و گاه بیمار دچار توهم خودبزرگ ‌بینی می شود. قضاوت بیمار ممکن است مختل شود و دست به ولخرجی‌های غیرمعمول یا رفتارهای غیرطبیعی بزند.

نشانه‌های بیماری

بی‌قراری

افزایش انرژی و میزان فعالیت

خلق خیلی بالا و احساس نشاط شدید همراه با احساس خود بزرگ ‌بینی

تحریک­پذیری مفرط

صحبت کردن بی‌وقفه، مسابقه­ی افکار، پریدن از موضوعی به موضوع دیگر با سرعت خیلی زیاد

عدم توانایی برای تمرکز، حواس‌پرتی

کاهش نیاز به خواب

اعتقادات غیرواقعی درمورد توانمندی‌ها و قدرت فرد

قضاوت ضعیف

ولخرجی و یا خساست

رفتار متفاوت از حالت معمول که مدتی طولانی ادامه داشته ‌است

افزایش تمایلات جنسی

نشان دادن حرکات و تصمیمات ضد و نقیض از خود

سوء مصرف داروها و مواد مخدر، الکل و داروهای محرک

رفتارهای اغواگرانه، مداخله جویانه، و پرخاشگرانه

دوره­ی افسردگی (خلق پایین)

افسردگی

افسردگی می‌تواند قبل یا بعد از دوره شیدایی در این بیماران ایجاد شود. درصد کمی از بیماران ممکن است در طول بیماری خود اصلاً افسردگی را تجربه نکنند.

دوره­ی نیمه-شیدایی

دوره نیمه-شیدایی همان دوره­ی شیدایی با شدت کمتر است که در آن علائم جنون و خودبزرگ‌بینی وجود ندارد. بسیاری از بیماران در دوره­ی نیمه-شیدایی فعال‌تر از حالت عادی هستند، در حالی که بیماران در دوره­ی شیدایی به دلیل کاهش تمرکز در فعالیت‌های خود دچار مشکل می‌شوند. خلاقیت در بعضی بیماران نیمه-شیدا افزایش پیدا می‌کند. بسیاری از بیماران علائم Hypersexuality را نشان می‌دهند. دوره­ی نیمه-شیدایی ویژگی اختلال دوقطبی نوع دوم و اختلال خلق ادواری است اما می‌تواند در اختلال روان‌گسیختگی عاطفی (Schizoaffective) نیز ظاهر شود. نیمه-شیدایی ویژگی اختلال دوقطبی نوع اول نیز هست و زمانی رخ می‌دهد که خلق بیمار بین وضعیت‌های عادی و شیدایی نوسان می‌کند.

دوره­ی خلق ترکیبی

خلق ترکیبی (یا Mixed State) وضعیتی است که در آن هر دو علائم شیدایی و افسردگی به طور هم­زمان بروز می‌کنند (مثلاً تحریک‌پذیری، اضطراب، خستگی، احساس گناه، پرخاشگری، تفکرات خودکشی، ترس، شک یا پارانویا، صحبت بی‌وقفه و خشم). به عنوان نمونه، حالت گریه در وضعیت شیدایی یا تفکرات سریع در وضعیت افسردگی است. حالت‌های ترکیبی معمولاً خطرناک‌ترین دوره در بیماری‌های خلقی هستند زیرا رفتارهایی مانند سوء مصرف مواد، بیماری پانیک و اقدام به خودکشی تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کنند.

تشخیص و زیردسته‌ها

• اختلال دوقطبی نوع اول

وجود یک یا چند دوره­ی شیدایی. وجود دوره­ی افسردگی یا نیمه‌شیدایی برای تشخیص الزامی نیست اما گاهی اوقات اتفاق می‌افتد.

• اختلال دوقطبی نوع دوم

عدم وجود دوره­ی شیدایی، وجود یک یا چند دوره­ی نیمه‌شیدایی و یک یا چند دوره­ی افسردگی اساسی.

• اختلال خلق ادواری

دوره‌های نیمه-شیدایی همراه با دوره‌هایی از افسردگی که به اندازه­ی افسردگی اساسی نباشند.

• تناوب سریع

بیشتر افرادی که دارای اختلال دوقطبی تشخیص داده می‌شوند، دارای تعداد دوره، به متوسط ۰٫۴ تا ۰٫۷ در سال، با طول سه تا شش ماه هستند. تناوب سریع به افرادی اطلاق می‌شود که بیشتر از سه دوره در سال را تجربه می‌کنند. بخش قابل توجهی از بیماران دوقطبی شامل این عنوان می‌شوند. در برخی منابع عناوین تناوب بسیار سریع و تناوب به شدت سریع یا تناوب بسیار بسیار سریع تعریف شده‌اند. یک تعریف از تناوب بسیار بسیار سریع، تغییر خلق در طول بازه ۲۴ تا ۴۸ ساعت است.

علل پیدایش

اگرچه دلیل قطعی برای این اختلالات هنوز شناخته نشده‌است، اما محققان بر این باورند که اختلالات دوقطبی منشا ارثی دارد و ترکیب ژنتیکی افراد بیشتر از تربیت آنها در این اختلالات موثر است. ممکن است مشکل فیزیکی در قسمتی از مغز که کنترل حالات روانی را به عهده دارد عامل این اختلالات باشد. هم­چنین نوسانات خلقی ممکن است گاهی توسط استرس و یا بیماری به وجود بیایند.

بیماران مشهور

از افراد مشهور مبتلا به این بیماری می‌توان ونسان ونگوگ، لودویگ ون بتهوون، پابلو پیکاسو،کورت کوبین، ناپلئون بناپارت، ارنست همینگوی، وینستون چرچیل، اسحاق نیوتن، صادق هدایت و مرلین مونرو را نام برد. چرچیل این بیماری را سگ سیاه می‌نامید.

فیلم‌هایی که به موضوع اختلال دوقطبی می‌پردازد.

آقای جونز (۱۹۹۳)

دویدن با قیچی (۲۰۰۶)

ساعت‌ها (۲۰۰۲)

دفترچه امیدبخش (۲۰۱۲)

برادرم خسرو (۲۰۱۵)