«آفتاب سلامت» در راستای به رشته‌ی تحریر کشاندن گوشه‌ای از اهتمام و لیاقت‌ورزی‌های متخصصینِ این مرز و بوم، برای برافراشتن بیرق استقلال و خودکفایی، در کشورِ همواره سرافراز ایران، در این مجال به سراغ شرکت داروسازی زهراوی رفت تا در انتقال دانش و تجربه‌ی این داروسازی مطرح، به مخاطبین گرامی خود سهمی برعهده گیرد. با ما در مصاحبه با مدیر عامل موفق شرکت زهراوی، «دکتر مهدی بخشایش» همراه باشید.
شناسنامه و بیوگرافی مختصری از شرکت داروسازی زهراوی را به عنوان یکی از برندهای مطرح در صنعت داروسازی، با مخاطبین ماهنامه آفتاب سلامت در میان بگذارید.
شرکت داروسازی زهراوی در سال ۶۵ در تبریز به ثبت رسید و در سال ۷۸ بر اساس مجمع عمومی فوق‌العاده از سهامی عام به سهامی خاص تبدیل شد و در سال ۷۹ به صورت مشروط در سازمان بورس و اوراق بهادار مورد پذیرش قرار گرفت. در سال ۸۰ هم در تالار فرعی بورس درج شده و کار خود را شروع کرد. سرمایه‌ی شرکت در حدود ۲۴۰ میلیارد ریال به ثبت رسیده است.
سوالی که مطرح می‌کنم به نوعی محک زدن به مدیریت بحران در صنعت داروسازی است. لطفا خیلی شفاف به آن پاسخ دهید. تصور کنید دونالد ترامپ به قوه مجریه‌ی تحت امر خود دستور دهد تا هر کشوری که با ایران مبادلات مالی دارد را تحریم کند و کشورها نیز از بیم خسارت‌های مالی، صادرات مواد اولیه دارویی خود به ایران را متوقف کنند. فکر می‌کنید از لحاظ آماری، تولید دارو در کشور چه سرنوشتی پیدا می کند؟
الزامات حقوق بشری زیادی بر تعاملات کشورها حاکم است. به دلیل مسائل بشردوستانه و انسانی که وجود دارد، هیچ کشوری خود را وارد چنین بازی سیاسی نفرت آوری نخواهد کرد؛ این‌که بیماران و نیازمندان دارو در کشورِ هدف را با فقر دارویی تحت فشار قرار دهند. مطالعه‌ی سیاست‌ورزی کشورها در چنین موقعیت‌هایی نشان می‌دهد که علی‌رغم روابط غیردوستانه هم‌چنان سیاست مدارا در پیش گرفته می‌شود و در حوزه‌ی دارو تحریمی اعمال نمی‌شود. حفظ شأن و وجهه بین‌المللی در تعاملات کشورها نقش تعیین کننده‌ای دارد.
اما اگر فرض را بر این بگذاریم که این کشورها ما را تحریم کنند من فکر می‌کنم با یادآوری عملکرد و سیاست‌های درخشان مدیران ما در گذشته اطمینان حاصل می‌کنیم که رویداد مذکور، بحران غیرقابل حلی نخواهد بود. قبل از انقلاب شرکت‌های چند ملیتی داروسازی‌های ما را اداره می‌کردند. اما بعد از انقلاب، خودکفایی دارویی به طرز خیره‌کننده‌ای شکل گرفت و هر چه به پیش می‌رفتیم درصد بیشتری از داروهای وارداتی توسط نیروهای متخصص ایرانی به تولید رسید. در همان زمان در راستای تولید مواد اولیه نیز وقایع خیلی خوبی را شاهد بودیم. این پیشرفت‌ها به دلیل استراتژیک بودن دارو و حساسیت داروسازی در کشور استقلال‌طلب ایران با سرعت و جدیت دنبال شد. هدف‌گذاری این بود که به خودکفایی نسبی در نظام دارویی برسیم تا بتوانیم در صنعت داروسازی، نیاز بیماران ایرانی به دارو را رفع کنیم.
شرکت داروسازی زهراوی چه رویدادهایی را در عرصه داروسازی کشور رقم زده و مراکزی که ترجیح میدهند با این شرکت کار کنند تحت تاثیر چه نقاط قوت و ویژگی‌هایی هستند؟
محور فعالیت‌های تولیدی شرکت داروسازی زهراوی از ابتدا بر روی داروهای تخصصی و فوق تخصصی بنا نهاده شد و تمرکز اصلی آن بر تولید دارو برای بیماری «ام اس» و «داروهای پیوندی» قرار گرفت. خودکفایی در زمینه‌ی داروهای وارداتی برای شرکت زهراوی در اولویت قرار داشت چون نظام دارویی کشور، پیوسته برای این داروهای حساس، دغدغه‌های پایان‌ناپذیری داشت و مشکلاتی که در این زمینه به ما تحمیل می‌شد نقطه ضعفی بود که زهراوی درصدد مرتفع ساختن آن پا به میدان گذاشت. ویژگی دیگر، تولید داروهای جدید بود که مایل بودیم در این زمینه تولید داشته باشیم که متعاقب آن همواره به این مهم دست یافته و در کارنامه شرکت چنین توفیقی را به ثبت رساندیم.
داروسازی زهراوی به دلیل تولید داروهای تخصصی و فوق تخصصی افرادی را به کار می‌گمارد که از پتانسیل خیلی خوبی برخوردار هستند. دانش روز در این متخصصین نهادینه شده که البته برای ایجاد چنین توانی، هزینه‌های قابل توجهی صرف شده است و با برخورداری از چنین امتیازاتی، شرکت‌های زیادی راغب به همکاری با داروسازی ما هستند. البته شرکت زهراوی پیش از آغاز همکاری، خصوصیات و توانایی‌های شرکت‌های طرف همکاری با خود را مورد ارزیابی‌های تخصصی قرار می‌دهد چون مراکزی که مایلند با زهراوی همکاری کنند باید حائز توان تخصصی خیلی بالایی باشند تا از عهده‌ی امور فوق تخصصی محوله برآمده و همکاری را در سطحی که ما انتظار داریم انجام دهند. داروهای جدیدی که در این مقطع بر آن متمرکز هستیم، داروهای پیچیده‌ای هستند که مطرح‌ترین داروسازی‌های جهان، توان و جرات تولید آن‌ها را دارند. بنابراین حق داریم که در گزینش همکاران خود از الگوهای بسیار پیشرفته استفاده کنیم.
آیا شرایط تحریم، مزایایی هم برای تولیدکنندگان داخلی داشته است؟
باید اذعان داشت که تحریم، علاوه بر مشکلات زیادی که ایجاد نمود، برای تولید کنندگان داخلی داشته است. مواد اولیه‌ای که در داخل کشور تولید شد شرایطی را ایجاد کرد که ما بر اساس ریال و واحد پول کشور خود خرید داشته باشیم و ارزی از کشور خارج نشود. تحریم در عمل، دسترسی نظام دارویی کشور را به دارو و مواد اولیه داخلی افزایش داد ضمن این که قیمت تمام شده‌ی داروها نیز کاهش پیدا کرد. در گذشته وقتی مواد اولیه‌ی دارویی از خارج وارد می‌شد، تاخیرات زمانی و نوسانات قیمت آن مسبب بروز مشکلات توان‌فرسایی می‌شد. اینک تعاملاتی که در سایه‌ی تحریم بین شرکت‌های داخلی ایجاد شده توسعه چشم‌گیری را در حوزه‌ی دارو رقم زده است. این تعاملات تبعات مثبت زیادی دارد که در این شمار می‌توان به تبادل دانش و تجربه و تولید محصولات جدید دارویی اشاره کرد.
آیا شرکت شما آمادگی این را دارد تا از بیرون، پیشنهاد تولید دارویی تازه را مورد ارزیابی قرار دهد؟
اگر محصول جدیدی به ما پیشهاد شود قطعا استقبال می‌کنیم و حاضر هستیم در راستای پیشرفت و توسعه، با افراد صاحب نبوغ و خلاق همکاری کنیم.
مهم‌ترین مشکلات شما برای تولید به کدام بخش مربوط بوده است؟
فرایند تولید را می‌توان به یک ساعت تشبیه کرد که باید تمامی اجزای آن به صورت هماهنگ کار کنند تا بتوان از آن برای انجام کار مورد نظر استفاده کرد. در تولید، اگر بخشی دچار مشکل باشد بخش‌های دیگر هم بی‌شک به مشکل برمی‌خورند و نمی‌توانند وظیفه‌ی سازمانی خود را انجام دهند. آن‌چه که در حال حاضر شرکت‌ها را با مشکل مواجه می‌سازد مسائل برون سازمانی شرکت است. شرکت ما در تولید مشکل خاصی ندارد اما در حوزه‌ی برون سازمانی با مشکلاتی روبرو هستیم.
با توجه به روند سریع تغییرات اقتصادی در کشور پرفراز و نشیب ایران، چه اهدافی در سال جاری برای شرکت برنامه‌ریزی کرده‌اید؟
از آن‌جا که ما شرکتی وابسته به بورس هستیم، تمام اهداف از پیش تعیین شده‌ی شرکت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. سهامداران و مدیران ارشدتر، از ما برنامه‌های کاری را دریافت کرده و بررسی می‌کنند. این نظارت و بررسی در بحث‌های دارویی، گاه بسیار پررنگ می‌شود ولی در مجموع، فضای داروسازی به آرامش مخصوص به خود نیازمند است تا بتوان با برخورداری از این شرایط مناسب به سلامت مردم اندیشید و در راستای بهبود آن اقدامات تازه‌ای را طراحی و پی‌گیری کرد.
فراز و نشیب های یاد شده می‌تواند در فضای داروسازی، مشکلات و خطراتی جدی را متوجه سلامت جامعه سازد. الحمدالله در حال حاضر نظام دارویی کشور شاهد شرایط آرام و کنترل شده‌ای است که امیدواریم بتوانیم با بهره‌مندی از این شرایط مساعد، در راستای توسعه و پیشرفت گام‌های موثرتری برداریم.
آیا رسانه در رونق فعالیت‌های شرکت شما نقشی ایفا کرده است؟
طبق مقررات کشور، تبلیغات برای معرفی و عرضه دارو ممنوع است. البته در راستای اطلاع‌رسانی به مردم و این که در صنعت دارو چه خدماتی انجام شده و یا در دست انجام است، پای رسانه به میان می‌آید. روشن‌گری در بحث‌های تولید، عرضه و مصرف دارو، اطمینان مردم را نسبت به داروهای داخلی بیشتر می‌کند و حضور رسانه و نقش بسیار موثر آن جایگزینی ندارد. فرهنگ‌سازی در رابطه با مصرف داروی داخلی و شائبه زدایی کیفیت پایین‌تر داروهای داخلی نسبت به داروی خارجی فقط از عهده‌ی رسانه برمی‌آید.
ما می‌توانیم ثابت کنیم که داروهای شرکت زهراوی در فرایند صادرات، یک سر و گردن از داروهای کشورهای دیگر بالاتر قرار دارد و کیفیت مطلوب‌تری دارد. ما به جایگاهی رسیده‌ایم که در عرصه بین المللی می‌توانیم رقابت داشته باشیم. رسانه می‌تواند این توفیقات معرفی نشده را به مخاطبین داخلی و خارجی بشناساند و خدمات ارزنده‌ی نظام دارویی را به شکلی منصفانه معرفی کند.
اگر به گذشته برگردید و مجددا امکان انتخاب پیدا کنید آیا باز وارد صنعت داروسازی خواهید شد؟ چرا؟
من اعتقاد دارم که بعضی از تصمیم‌گیری‌های انسان با ویژگی‌های ارثی و ژنتیکی وی ارتباط دارد. اگر من درباره‌ی آینده‌ی شغلی، دوباره در موقعیت تصمیم‌گیری قرار بگیرم، مجددا داروسازی را انتخاب می‌کنم. به نظر من داروسازی، اجتماعی از رشته‌های دیگر است. داروسازی، یک رشته‌ی کلیدی است و از تمام رشته‌ها در راستای کار تخصصی خود استفاده می‌کند.
پژوهش و تحقیقات در شرکت شما چه منزلتی دارد؟ در واحد تحقیق و توسعه شما چه تعداد نیرو شاغلند؟
قدر مسلم تحقیق و توسعه یکی از بحث‌های بسیار مهم در هر سازمانی است. بعد از تولید، بیشترین پرسنل در بخش R&D و آزمایشگاه مشغول هستند. در شرکت ما تعداد افرادی که PHD دارند نسبت به شرکت‌های دیگر بیشتر است. یک بنگاه اقتصادی برای انجام کارهای تخصصی نیاز به متخصص دارد به همین دلیل واحد R&D در شرکت زهراوی موقعیت بسیار درخشانی دارد و از طرفی به‌خاطر نیاز به فضای علمی با دانشگاه و اساتید دانشگاه تعامل علمی خوبی برقرار کرده‌ایم. اساتید دانشگاه به دو صورت مشاوره‌ای و پروژه‌ای با شرکت همکاری می‌کنند. به جرات می‌توانم بگویم که R&D و بخش تحقیق و توسعه شرکت، از ایده‌های عالی و منحصر به فردی برخوردار است.
موفقیت‌های بین‌المللی پزشکان و داروسازان ایرانی بخشی از اخبار رسانه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. آیا شرکت شما در راستای جذب نخبه‌های داروسازی اقداماتی انجام داده است؟
بله ما در خصوص تحقیقاتی که در دانشگاه در حال انجام است عملا مشارکت می‌کنیم. واحد تحقیق و توسعه شرکت با این اشخاص ارتباط برقرار می‌کند. در بسیاری از مقاله‌هایی که در ISI و ژورنال‌های خارجی چاپ می‌شوند، اسم شرکت زهراوی و متخصصین واحد تحقیق و توسعه شرکت زهراوی درج می‌شود و حفظ ارتباطات علمی در سطح بین‌المللی جزو برنامه‌های الزامی شرکت است. به‌طور مثال ما در سمینارهای خارجی به‌طور فعال حضور داریم و یکی از اهداف شرکت از این اقدام، تعامل با نخبگان و نوابغ بین‌المللی و درصورت ضرورت، دعوت از آنان برای همکاری با شرکت زهراوی است. تا امروز نیز متخصصین زیادی از همین راه جذب شرکت شده‌اند.
مهم‌ترین مشکلات و موانع بر سر راه شرکت شما کدام است؟
از آن‌جا که داروهای تولید شده زهراوی عمدتا در بیمارستان‌ها مورد مصرف دارد، بعد از تحویل دارو به بیمارستان، برگشت پول با تاخیر زیاد انجام می‌شود. اگر راهکاری برای این مشکل تدبیر شود و داروسازی‌هایی که عمدتا محصولات آن‌ها توسط بیمارستان عرضه می‌شوند پول فروش داروهای خود را بدون تاخیر دریافت کنند، بازگشت به موقع پول می‌تواند باعث تسریع در توسعه‌ی فعالیت‌های شرکت شود.
شاخص‌ترین ویژگی شرکت شما در نزد داروخانه‌ها چیست؟
تخصصی بودن محصول و قیمت مناسب آن و هم چنین به موقع رساندن دارو از ویژگی‌های شرکت زهراوی است.
با توجه به شرایط اقتصادی جدید اگر قرار باشد برای دوران کاری تازه، شعاری انتخاب کنید، این شعار چه خواهد بود؟
همراهی با بیماران در جهت داروی با کیفیت، قیمت مناسب و در دسترس بودن.
اگرهمه شرکت‌های داروسازی به داوری گذاشته شوند، شرکت تحت مدیریت شما در این میان چه رتبه‌ای می‌گیرد؟
چون شاخصه و حوزه‌ی کاری داروسازی‌ها با هم متفاوت است بنابراین نمی‌توان داروسازی‌ها را با هم مقایسه کرد. بعضی شرکت‌ها خیلی کوچک و بعضی‌ها خیلی بزرگ هستند. از نظر مالی برخی شرکت‌ها حجم بالا و برخی دیگر حجم سرمایه کمتری دارند. اما آن‌چه که در این میان مهم است اهتمام داروسازی‌ها در تامین نیاز بیماران است. آن‌ها توانستند اقدامات موثری در راستای درمان بیمار انجام دهند و دارو را به موقع به دست مصرف کننده برسانند.
خودکفایی دارویی مانع از خروج ارز از کشور شده و اشتغال و ارزش افزوده را در نظام دارویی پدید آورده است. احتساب این نمرات، کارنامه نظام دارویی را ممتاز کرده است.
اگر بنا بر داوری باشد، بهتر است که مقایسه انجام شود و شرایط فعلی را با گذشته‌های وابستگی مقایسه کنیم. ما با وجود تمام تنگناها و مشکلات بین‌المللی توانستیم بحران‌ها را مدیریت کنیم. با توجه به اتخاذ سیاست‌های خوب در وزارت بهداشت و با امید و تدبیری که وجود داشت، همواره توسعه و ارتقا تولید، سازماندهی و انجام کارهای جدید دنبال شده است. بهتر این است که به جای به داوری گذاشتن شرکت‌های داخلی، کیفیت تولیدات ما با کشورهای دیگر به داوری گذاشته شود. قطعا ما پیشرفت‌های خیلی خوبی داشتیم. شرکت‌های خارجی ما را تحریم کردند و از همکاری با ما سر باز می‌زدند اما دانش و تجریه متخصصین ما توانست در آن روزها کارساز باشد و نمره خیلی خوبی به خود اختصاص می دهند.
متین جمالزاده
متین جمالزاده
