رویداد دلشکستگی زیر ذره بین دانشمندان زوریخ

در مواجهه با برخی عوامل استرس زای جبری، همچون سوگ عزیزان، خسارت های سنگین مالی، اخراج و وقایع مشابه، چاره ای جز مدیریت استرس نیست اما بسیاری از رویدادهای مولد استرس، قابل پیشگیری هستند. وقتی به هر دلیلی کسی را آنچنان ناراحت کنید که دلشکسته شود، قلب او از لحاظ فیزیولوژیکی آسیب می بیند و این فرآیندی است که احتمالا توسط مغز گیرنده استرس انجام می‌شود. این نتیجه تحقیق دانشمندان سوئیسی در مورد وضعیت نادری به نام سندرم “قلب شکسته” broken heart syndrome است.

 این نارسایی خیلی سریع رخ می‌دهد و زمان آن معمولا پس از یک واقعه استرس‌زا یا احساسی مانند سوگواری است.

 در مورد این قضیه اطلاعات زیادی در دسترس نیست ولی “نشریه قلب اروپا” European Heart Journal می‌گوید که مغز در واکنش نسبت به استرس نقش ناخوشایندی ایفا می‌کند.

این سندرم به نام “سندرم تاکوتسوبو” takotsubo syndrome هم شناخته می‌شود. دلیل این نامگذاری، شکل قلب افراد دارای این شرایط است که به کوزه‌ای ژاپنی به همین نام شباهت دارد. دلیل سندرم قلب شکسته می‌تواند شوکه شدن فرد باشد.

این بیماری با حمله قلبی ناشی از انسداد عروق متفاوت است اما شباهت‌هایی هم به آن دارد؛ از جمله تنگی نفس و احساس درد در قفسه سینه که جزو نشانه های آن است.

اغلب یک واقعه ناراحت‌کننده عامل شروع بیماری است اما اتفاقات خیلی هیجان‌انگیز مانند عروسی یا پیدا کردن شغل جدید هم می‌تواند با آن مرتبط باشد.

 شاید بیماری موقتی باشد و عضلات قلب پس از چند روز، هفته یا ماه خودشان را بازسازی کنند، ولی برای برخی این نارسایی می‌تواند به مرگ هم منجر شود. گفته می‌شود که سالانه حدود ۲۵۰۰ نفر فقط در بریتانیا به این بیماری مبتلا می‌شوند.

 هنوز دلیل قطعی این بیماری مشخص نیست اما دانشمندان معتقدند که می‌تواند با بالا رفتن میزان هورمون‌های استرس مانند آدرنالین مرتبط باشد.

دکتر یلنا قدری  Jelena Ghadriو همکارانش در بیمارستان دانشگاه زوریخ  University Hospital Zurich، فرآیندی که در مغز ۱۵ بیمار مبتلا به قلب شکسته رخ داد را زیر نظر گرفتند. اسکن‌های مغزی نشان از تفاوت‌های قابل توجه بین آن‌ها و اسکن مغزی ۳۹ فرد سالم داشت.

 در مغز آن‌ها بین قسمت‌هایی که در کنترل احساسات دخیل هستند همکاری کمتری با قسمت‌هایی که اعمال ناخودآگاه یا خودکار مثل ضربان قلب را کنترل می‌کنند، دیده شد.

 دکتر قدری گفت: “احساسات در مغز پردازش می‌شوند و بنابراین منطقی است که بیماری در مغز ایجاد شود و تاثیر آن تا قلب ادامه پیدا کند.”

 مسیر دقیق این فرآیند هنوز مشخص نیست و هنوز به تحقیق بیشتری نیاز دارد. اسکن مغزی بیماران قبل یا زمانی که سندرم قلب شکسته آن‌ها گسترش می‌یابد در دسترس نیست و در نتیجه دانشمندان نمی‌توانند بگویند که کاهش ارتباط بین بخش‌های مغز موجب سندرم تاکوتسوبو می‌شود یا عواملی کاملا متفاوت این اختلال را موجب می گردد.

 جوئل رز Joel Rose ، مدیر اجرایی “موسسه بیماری‌های ماهیچه‌ای قلب” بریتانیا  executive of Cardiomyopathy UK ، گفت: “این بخشی مهم از تحقیقی است که به ما کمک می‌کند تا آگاهی‌مان راجع به ماهیچه‌های قلب را شکل دهیم؛ بخشی که تا به حال شبیه یک معما بوده است”

پروفسور دانا داوسن  Dana Dawsonاز دانشگاه آبردین University of Aberdeen هم در این رابطه گفت: “این تحقیق پشتیبان عملکرد متقابل مغز و قلب در تاکوتسوبو است؛ فرضیه‌ای که ما مدت‌ها نسبت به آن مطمئن نبودیم.”

درگذشت دبی رینولدز Debbie Reynolds ستاره سابق هالیوود یک روز بعد از درگذشت دخترش کری فیشر Carrie Fisher که او هم هنرپیشه‌ای سرشناس بود بار دیگر این قصه قدیمی را زنده کرده است که مرگ عزیزان می تواند چنان دل آدمی را بشکند که دیگر رمقی برای ادامه زندگی نداشته باشد.

ما نمی دانیم دقیقا علت درگذشت دبی رینولدز چه بوده، اگر چه ظاهرا علت مرگ سکته مغزی اعلام شده است. با اینکه کری فیشر و دبی رینولدز سال‌ها با هم رابطه نداشتند اما در سال‌های آخر عمر بسیار به هم نزدیک شده بودند.

احتمالا ما هم در طول زندگی شاهد مواردی بوده‌ایم که زن و شوهری پس از سال‌های سال زندگی مشترک، به فاصله کمی از یکدیگر تسلیم مرگ شوند، اما آیا واقعا دلشکستگی از نظر علمی می‌توانر باعث مرگ شود؟

چندی پیش تحقیقی منتشر شد که نشان می‌داد، با اینکه مرگ بر اثر دلشکستگی اتفاقی نادر است اما کسانی که یک ماه بعد از مرگ یکی از عزیزانشان به دلیل سکته قلبی یا مغزی می‌میرند، دو برابر کسانی است که به همین عارضه دچار شده اما عزادار مرگ عزیزی نبوده‌اند.

دکتر سونیل شاه Sunil Shah یکی از پژوهشگران این تحقیق از دانشگاه سنت جورج  St George’s لندن اظهار داشت: “ما اغلب از واژه ‘دل شکسته’ استفاده می‌‍‌کنیم تا درد از دست دادن عزیزی را برجسته کنیم اما تحقیق ما نشان داد که سوگ عزیزان می‌تواند تاثیر مستقیمی بر قلب داشته باشد.”

برخی حتی از “سندرم دلشکستگی” صحبت می‌کنند که در اصطلاح پزشکی به آن کاردیومیوپاتی ناشی از استرس یا کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو می گویند.

کاردیومیوپاتی به گروهی از بیماری‌های قلبی گفته می‌شود که تغییر شکل یا اشکال در عملکرد ماهیچه قلب، عامل بیماری است.

بنا به تعریف انجمن قلب بریتانیا، کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو “یک بیماری موقت است که ماهیچه قلب ناگهان ضعیف شده یا از کار می‌افتد چون بطن چپ تغییر شکل پیدا می‌کند.”

“حدود سه چهارم افرادی که دچار کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو می‌شوند پیش از این عارضه، استرس جسمی یا روحی شدیدی را متحمل شده‌اند.”

این استرس ممکن است سوگ عزیزان باشد اما استرس‌های دیگر هم می‌توانند آن را ایجاد کنند.

موارد تایید شده‌ای از این عارضه دیده شده که علت آن شوخی‌ بوده که باعث وحشت بسیار شده یا استرس صحبت کردن در مقابل جمعیت عامل آن بوده است. احتمال داده می‌شود که ترشح ناگهانی هورمون‌ها بخصوص آدرنالین باعث توقف ناگهانی عضله قلب باشد.”

اکثر کسانی که دچار کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو می‌شوند رگ‌های کرونرشان در حد قابل قبولی سالم است و گرفتگی یا لخته راه آنها را نبسته است.

بیشتر کسانی که دچار این عارضه می شوند معمولا خوب می‌شوند، استرس کاهش پیدا می کند و قلب به حال عادی بر می‌گردد. اما در افراد سالمند یا کسانی که بیماری قلبی دارند تغییر شکل بطن چپ ممکن است به سکته قلبی و در نهایت به مرگ منجر شود.

علاوه بر این، شواهدی هم وجود دارند که از افزایش خطر مرگ پس از بستری شدن شریک زندگی در بیمارستان حکایت می‌کنند. تحقیقی در این باره در سال ۲۰۰۶ منتشر شد و تحقیق دیگری هم که در سال ۲۰۱۱ انجام شد نشان داد احتمال درگذشت همسر تا شش ماه بعد از مرگ شریک زندگی‌اش افزایش پیدا می‌کند. این محققان به این نکته اشاره کردند که رابطه صمیمانه زناشویی که در آن هر دو طرف حامی یکدیگر باشند نوعی ضربه‌گیر در قبال استرس است. در چنین رابطه‌ای، دو طرف همدیگر را تشویق به رفتارهای سالم می‌کنند. درمان های ضروری همچون داروهای روزانه را به هم یادآوری می‌کنند و مواظبند که دیگری مثلا سیگار نکشد یا در کار دیگری افراط نکند.

با اینکه درگذشت مثلا پدر یا مادر به فاصله کمی از همدیگر برای فرزندان و دیگر وابستگان نزدیک سخت است اما شاید روی بهتر سکه این باشد که آنها از رنج زندگی بدون وجود دیگری رها شده اند.