به گزارش آفتاب سلامت اختلال بیش فعالی – نارسایی توجه بیش از سه دهه است که شناخته شده است. این اختلال در سال۱۹۹۴ مجددا نامگذاری شده و به سه گروه تقسیم شده است که هرگروه علایم رفتاری مشخصی دارد.
گروه بیش فعال
کودکان ناآرام و بی قرار که یک جا نمی توانند بنشینند و دائم در حال راه رفتن و دویدن هستند.
گروه نارسا توجه
کودکانی هستند که تمرکز ندارند و دائم در حال رویاپردازی هستند و دقت مطلوب به امور خود را ندارند. برای انجام تکالیف دائماً با مشکل رو به رو هستند و علاقه به آن ندارند.
گروه تکانشی
مشخصه ی بارز آنها بی قرار و کم حوصله بودن است. شاید توجه خوبی داشته باشند اما کم تحمل هستند. اجازه نمی دهند رفتار دیگران تمام شود. «کمی صبر کن» برای آنها معنی ندارد. انتظار کشیدن، آنها را بی قرار می کند. حرکات خطرناک انجام می دهند رفتارهای خشن نشان می دهند. پرخاشگر هستند و دست شان را خیلی تکان می دهند و با رفتار خود جلب توجه می کنند و آرام نمی نشینند. این فقره در پسران شدیدتر است. علل اختلال، بیشتر جنبه ی زیست شناختی دارد. به همین دلیل دارودرمانی معمولاً بیش از هرروش درمانی دیگر به کار می رود. در سال های اخیر روش درمانی جدیدی تحت عنوان نوروفیدبک برای درمان این دسته از کودکان به کار می رود که در بیشتر موارد با موفقیت چشم گیری همراه بوده است.
یکی از شایع ترین اختلالات که امروزه بسیاری از خانواده ها را درگیرکرده است، اختلال بیش فعالی – نارسایی توجه درکودکان و نوجوانان است. اما صرفاً با دیدن پرتحرکی نباید به کودکان برچسب این اختلال زده شود. آگاه باشیم که جنب وجوش زیاد به تنهایی نشانه ی کافی دال بر این اختلال نیست.
ADHD اصطلاح گیج کننده است که کودکان ما را گرفتار می کند. کودکانی که دچار این اختلال هستند پریشان، آشفته، پرخاشگر و پراسترس هستند و با انرژی تمام نشدنی حرف می زنند. اختلالی که مواجهه با آن برای دانش آموز، والدین و اولیای مدرسه کارآسانی نیست.(استا راپوپورت۲۰۰۹)
در جوامع امروزی گاهی برای برطرف کردن نیازهای فرزندان افراط و تفریط می شود و اصطلاحاً با نوعی فرزندسالاری مواجه هستیم در این گونه موارد همه چیز به دلخواه کودک انجام می شود، و کودک آموزش های لازم برای رفتارهای اجتماعی را یاد نمی گیرد و با قوانین زندگی به خوبی آشنا نمی شود. کودک هر چیزی که نیاز دارد در دسترس دارد که این امر باعث بی توجهی کودک نسبت به محیط می شود و در بعضی موارد کودکان به علت کم توجهی و یا بی توجهی والدین نسبت به خود و برای جلب توجه آنها پر جنب وجوش و پر حرف می شود.
تعریف بیش فعالی– نارسایی توجه
اختلال رفتاری بسیار شایع است که درصد قابل توجهی ازکودکان سنین مدرسه به آن مبتلا هستند. این کودکان بدون تفکر اقدام به عمل می کنند، پرجنب وجوش هستند و به سختی می توانند تمرکز داشته باشند آنچه گفته می شود درک می کنند و می فهمند که از آنها چه انتظاری می رود اما قادر به دنبال کردن آن نیستند. (علیزاده عبدالله۱۳۹۳ )
علایم و دسته بندی اختلال ADHD
در سال ۱۹۹۴ این اختلال به سه گروه، بیش فعال، تکانشی و نارسایی توجه تقسیم شد که هر گروه علایم رفتاری مشخصی دارد.
گروه اول – نارسایی توجه
۱- ناتوانی در توجه به جزئیات یا اشتباهات جزیی درانجام تکالیف مدرسه یا سایر فعالیت ها
۲- مشکل درحفظ توجه برروی کاری که درحال انجام آن است
۳- مشکلات آشکار در شنیدن
۴- مشکل در دنبال کردن توضیحات ارائه شده
۵- مشکل در سازماندهی
۶- اجتناب یا بی علاقگی به کارهایی که نیاز به تفکر دارد
۷- بی علاقگی به چیزهایی مانند اسباب بازیها، تکالیف و دفتر وکتاب
۸- حواس پرتی
۹- فراموش کردن وظایف روزانه
گروه دوم – تکانشی دارای علایم
۱- وول خوردن و مدام درحال حرکت بودن
۲- ناتوان از آرام نشستن
۳- بالاوپایین پریدن های نامناسب
۴- مشکل درآرام بازی کردن
۵- همیشه درحال حرکت بودن
۶- پرحرفی و پریدن به وسط حرف دیگران
۷- مشکل در رعایت نوبت در بازیهای دسته جمعی
۸- کم طاقت و کم حوصله
گروه سوم– نوع مرکب
علایم، هر دو اختلال قبلی را در برمیگیرد و شایعترین نوع هست. علاوه بر نشانههای دو
اختلال قبلی نشانههای دیگری نیز دارد که به آنها علایم ثانویه گفته میشود.
تشخیص
علایم قبل ازسن ۶ سالگی شروع شده باشد.
علایم باید در چندین موقعیت مشاهده شود. (خانه، مدرسه و مهمانی)
اختلال بر روی بخش های مختلف زندگی کودک اثر منفی بگذارد.
علایم حداقل به مدت شش ماه دیده شود و ناشی از بیماری های روانی، جسمانی و هیجانی نباشد. (علیزاده عبدالله۱۳۹۳)
عوارض ADHD
۴۰ -۳۲ درصد از کودکان بیش فعال ترک تحصیل می کنند.
۵-۱۰ درصد دوره ی دانشکده را به اتمام می رسانند.
۵۰-۷۰ درصد از آنها دوستی ندارند یا دوستان کمی دارند.
۷۰-۸۰درصد با انجام وظایف مشکل دارند.
۴۰-۵۰ درصد از آنها احتمال دارد درگیر فعالیت های ضداجتماعی شوند.
به احتمال بسیار زیاد دردوره ی نوجوانی حامله شده و به بیماریهای انتقال جنسی دچار می شوند.
با سرعت بالا رانندگی کرده با تصادفات شدید مواجه می شوند.
به افسردگی و اختلال شخصیت مبتلا می شوند (برکلی ۲۰۰۲).
شیوع اختلال
به نقل از مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های آمریکا، بین ۶ تا ۹ درصد کودکان و نوجوانان به ADHD مبتلا هستند.
اختلال ADHD یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری تشخیص داده شده در بین کودکان است. میزان شیوع آن در بین جمعیت دنیا ۵٫۲۹ تا ۷ درصد است. (پلانزیک و همکاران۲۰۰۷)
«راسل برکلی» استاد و محقق برجسته از دانشگاه پزشکی سیراکیوس می گوید: در یک کلاس دارای ۳۰ دانشآموز، از هر سه نفر یک نفر دچار ADHD است. (راسل برکلی و همکاران ۲۰۰۰)
از هر صد کودک پنج کودک ممکن است به این اختلال مبتلا شوند و هم چنین در سنین دبستان، شیوع این اختلال در پسران سه برابر دختران است. علت این تفاوت معلوم نیست. (سوتام گرو و کندال ۲۰۰۲).
علایم ظاهری اختلال، از سنین ۲ تا ۳ سالگی قابل تشخیص است در این سن است که حرکات بی هدف و بی اختیار از کودکان سر می زند و از این سنین است که معمولاً برچسب بیش فعالی به آنها زده می شود.
همان طوری که گفته شد پسران ۳ برابر بیشتر از دختران به این اختلال مبتلا می شوند و در بسیاری موارد اختلال تا سنین نوجوانی و بزرگسالی ادامه دارد. تحقیقات ویرجینیا داگلاس (۱۹۷۲) باعث شد که نام این بیماری در چاپ چهارم کتاب راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM) به اختلال نارسایی توجه تغییر یافت. او بر این عقیده بود که مشکل اصلی این کودکان، نقص در حفظ توجه، کنترل تکانه و نوسانات برانگیختگی است تا فعالیت بیش از حد. علت حذف ویژگی نارسایی توجه آن است که نتایج پژوهش های متعدد نشان داده اند که برخلاف تصور قبلی کاملاً دارای نارسایی توجه نیستند بلکه کمبود توجه در آنان اختلال ثانویه است.
همان طوری که بیان شد، بیش از ۳ دهه است که بیش فعالی به سه حالت حرکتی یا ترکیبی شناخته شده است. حالت حرکتی، فزون جنبشی، حالت شناختی (نارسایی توجه) و حالت تکانشی (تکانشگری) است.
فزون جنبشی
کودکان ناآرام و بی قرار هستند و در یکجا نمی توانند بنشینند و دائم در حال راه رفتن و دویدن هستند. این کودکان به هنگام آموزش با مشکلات بیشتری مواجه میشوند. چرا که دوست دارند کلاس را ترک کنند یا دائم پشت نیمکت خود تکان می خورند و مصدومیت و تصادف بیش از حد معمول دارند.
نارسایی توجه
کودکان مبتلا به این اختلال ADHD تمرکز ندارند و دائم در حال رویاپردازی هستند و دقت لازم به امور مربوطه را ندارند. در انجام تکالیف دائم با مشکل روبه رو هستند و علاقه به انجام تکالیف ندارند و در منزل مشکلات فراوانی ایجاد می کنند و با تاخیر زیاد و گوشزدهای مدام اطرافیان تکالیف شان را انجام می دهند. اغلب در دیکته نوشتن مشکل دارند حتی کلماتی را هم که بلد هستند به علت نارسایی توجه جا می اندازند. کودکان نارسا توجه اغلب فراموشکار هستند و دائم وسایل خود را گم می کنند و نمی توانند با برنامه ریزی پیش بروند و اولویت بندی کنند این نوع در دختران شایع تر است.
رفتارهای تکان های
یکی از مشخصه های بارز در کودکان ADHD اختلال تکانش وری است. بی قرار و کم حوصله اند. آنها معمولاً نارسایی توجه ندارند. اما نمی توانند تحمل کنند که حرف دیگران تمام شود و به میان حرف دیگران می پرند. این کودکان قادر به ایستادن در صف انتظار نیستند. در چنین حالتی بی قرار می شوند. رفتارهای خطرناک و خشنونت آمیز از آنها سر می زند. دست شان را خیلی تکان می دهند و با رفتار خود جلب توجه می کنند و آرام نمی نشینند. این حالت در پسران بیشتر دیده میشود.
علل پیدایش ADHD
علل پیدایش اختلال، گوناگون است. عوامل ارثی، فرهنگی، اجتماعی، ضایعات مغزی، محبت های عاطفی، استرس ها، عوامل محیطی، مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری و مسمومیت با سرب ممکن است از علل پیدایش اختلال باشد.
به نظر می رسد کم بودن تحرک بدنی و تماشای زیاد تلویزیون و بازی های کامپیوتری نیز در پیدایش اختلال نقش دارد. استرس هم باعث اختلال در رفتار کودک می شود. مواجهه با سموم محیطی نظیر سرب، مواد سمی مخصوصا در رنگ های نقاشی و یا مواجهه ی مادر به هنگام بارداری با سموم محیطی نظیر PCD ، تولد زودرس و کم وزنی هنگام تولد از علل احتمالی اختلال است.
صدمات و اختلالات مغزی و تفاوتهای ساختاری
مطالعات جدید «گرین ایی» و همکاران (۲۰۰۵) نشان داد که مبتلایان نسبت به افراد بهنجار ۱۲ درصد کمتر گلوکز مصرف می کنند. چیزی که منبع انرژی برای مغز است ناحیه ای از مغز که بیشتر محروم از گلوکز هستند نواحی وابسته به توجه و فعالیت حرکتی اند. یکی دیگر از نظریه ها ایجاد بیماری مغزی بود. کودکانی که در اثر تصادفات، دچار صدمات مغزی می شوند گاهی علایمی مشابه اختلال ADHD نشان می دهند. البته درصد کمی از بچه های مبتلا به این اختلال، سابقه ی ضربه به ناحیه ی سر و صدمات مغزی دارند. قسمت جلویی مغز مسئول کنترل تفکر، رفتار و احساسات است و در استدلال و حل مسائل نقش دارد. قسمت قدامی مغز که دقیقاً پشت پیشانی قرار دارد، بیش از سایر بخش ها در قضاوت و رفتار و حافظه نقش دارد. این قسمت مغز در تعدادی از کودکان ADHD ده درصد کوچکتر از کودکان طبیعی است.
ژنتیک
اختلال ADHD اغلب در افراد یک فامیل دیده می شود که این حالت نقش ژنتیک را مطرح می کند. تقریباً ۲۵ درصد از بستگان نزدیک کودکADHD ، مبتلا به این اختلال هستند. در حالی که شیوع این بیماری در جامعه ۵ درصد است. مطالعه روی دوقلوهای همسان به شدت نقش ژنتیک را تأیید می کند.
عدم توازن شیمیایی و عصبی
سلول های عصبی موادی ترشح می کنند که در اندیشیدن، ذخیره و پردازش اطلاعات نقش بسیار مهمی دارند. یکی از این مواد دوپامین است. دوپامین در کودکان ADHD به طور طبیعی پایین است.
محققین فکر می کنند که کم توجهی و مشکلات حافظه ی این بیماران به علت کم بودن مقدار این ماده در مغز است. در ۶ درصد از این بیماران ژن های کنترل کننده ی تولید دوپامین غیرطبیعی اند. ماده ی دیگری که از سلول های عصبی ترشح می شود و در این اختلال اهمیت دارد استیلکولین است که در حافظه، توجه، هوشیاری، ادراک، استدلال، و قضاوت نقش دارد. در کودکان ADHD مقدار این ماده نیز غیرطبیعی است.
عوامل ژنتیکی در بروز این عارضه دخالت دارند. آن چه که در این مورد کاملا مشخص شده است، اختلالات بیولوژیکی است که در میانجی های شیمیایی مغز دیده می شود. به ویژه نقص در میانجی شیمیایی دوپامین و نورابینفرین که در سیستم عصبی مرکزی (CNS) کودک ممکن است در بروز ADHD نقش داشته باشد.
عوامل روانی اجتماعی
نظیر محرومیت از مادر ( کودکان پرورشگاهی)، محیط های اضطراب زا در خانه و مدرسه، کودکان طبقات پایین اجتماع، خانواده های از هم پاشیده و اعتیاد والدین سبب افزایش اختلال می شود. تحقیقات موسسه ی پژوهشگران طب و توسعه ی بهداشت بر روی یک هزار کودک دبستانی نشان می دهد مصرف سیگار و اعتیاد به مواد مخدر و غیبت طولانی والدین از خانه سبب بروز علائم ADHD در کودکان دبستانی می شود.
درمان
توصیه های درمانی زیر به اتفاق نظر، توسط شبکه ی درمانی و دفاتر قضایی انگلستان برای مدیریت نوجوان مجرم مبتلا به ADHD توصیه شده است. (یانگ و همکاران، ۲۰۱۱)
فرقی نمی کند که مجرم مبتلا به ADHD در چه مرحله از جرم (اداره پلیس، دادگاه، آزادی مشروط، حبس تعلیقی، زندان) باشد. بیمه های درمانی نیز پروتکل درمانی مجرمان مبتلا به ADHD را باید تقبل و اجرا کنند. این پروتکل باید سه جنبه داشته باشد:
- دارودرمانی برای کاهش علائم ADHD
- روان درمانی به منظور بهبود کنترل خود، کاهش تمایلات و رفتارهای ضد اجتماعی و درمان اختلالات همبودی.
- یکپارچه سازی روش های مراقبتی
سایر درمان ها
نوروفیدبک
به عنوان یک تکنولوژی درمانی جدید و بسیار موثر ابتدا در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت و با مشخص شدن تاثیرات مثبت آن، به اروپا و سایر نقاط جهان گسترش یافت. از این روش درمانی به دوپینگ اخلاقی یاد می شود.
اثرات درمانی بسیار خوب و ماندگاری بالا (مدت ده سال)، نبود عوارض جانبی منفی و طول کوتاه دوره ی درمان نسبت به درمان های دیگر، از ویژگی های بسیار مثبت این روش درمانی است.
این روش درمان برای درمان ADHD مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکاست. (علیزاده عبدالله).
امروز بیشتر از هر زمان دیگر برای درمان اختلال ADHD ازنوروفیدبک استفاده می شود. بیش از۷۵ درصد از این کودکان به وسیله ی نوروفیدبک بهبودی کامل مییابند. نوروفیدبک در واقع نوع یادگیری است، و مغز یاد می گیرد که چگونه خود را تنظیم کند. اتمام دوره ی هر درمان از ضروریات آن است. ناتمام یا نیمه تمام گذاشتن دوره ی درمان باعث برگشت علایم خواهد شد. برای مثال همان طوری که اگر رانندگی را به شکل اصولی و کامل یاد بگیریم دیگر آن را فراموش نخواهیم کرد، این یادگیری هم فراموش نخواهد شد.
References
۱٫Esta M. Rapoport (2009). ADHD AND SOCIAL SKILLS A STEP-BY-STEP GUIDE FOR TEACHERS AND PARENT Published in the United States of America by Rowman & Littlefield Education a Division of Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
- Ari Tuckman, PsyD, MBA (2009) More Attention, Less Deficit Success Strategies for Adults with ADHD Specialty Press, Inc. 300 N.W. 70th Ave., Suite 102 Plantation, Florida 33317
۳٫ Barkley, R. A. (20004a). Driving impairments in teens and adults with attention-deficit/hyperactivity disorder. In T. J. Spencer (Ed.), Adult attention-deficit/hyperactivity disorder. Psychiatric Clinics of North America, June 2004, 27(2). New York: Elsevier.
- Polanczyk, G., Silva de Lima, M., Lessa Horta, B., Biederman, J., & Rohde, L. A. (2007). The worldwide prevalence of ADHD: A systematic review and met regression
analysis. American Journal of Psychiatry, 164, 6, 942-948.
۵٫Southam-Gerow, M. A. & Kendall, P. C. (2002). Emotion regulation and understanding: Implications for child psychopathology and therapy. Clinical Psychology Review, 22, 189-222.
۶٫Douglas, V. I. (1972). Stop, look, and listen! The problem of sustained attention and impulse control in hyperactive and normal children. Canadian Journal of Behavioral Science, ۴, ۲۵۹-۲۸۲٫
۷٫Kent L, Green E, Hawi Z, et al. Association of the paternally transmitted copy of common Valine allele of the Val66Met polymorphism of the brain-derived neurotrophic factor (BDNF) gene with susceptibility to ADHD. Mol Psychiatry. ۲۰۰۵; ۱۰:۹۳۹–۴۳
۸٫Guevara, J., Lozano, P., Wickizer, T., Mell, L., & Grephart, H. (2002). Psychotropic medication uses in a population of children who have attention-deficit/hyperactivity disorder. Pediatrics, 109, 733–۷۳۹٫
۹٫Barkley, R. A. (2004a). Driving impairments in teens and adults with attention-deficit/hyperactivity disorder. In T. J. Spencer (Ed.), Adult attention-deficit/hyperactivity disorder. Psychiatric Clinics of North America, June 2004, 27(2). New York: Elsevier.
- ۱ Young, S., Adamou, M., Bolea, B., Gudjonsson, G., Muller, U., Pitts, M., et al. (2011). The identification and management of ADHD within the criminal justice system: a consensus statement from the UK adult ADHD network and criminal justice agencies. BMC Psychiatry, 11, 1-14.
۱۱٫ علیزاده عبداالله (۱۳۹۳) راهنمای عملی درمان بیش فعالی و نارسایی توجه، انتشارات ورای دانش، تهران
دکترعبدالله علیزاده (PhD)
دنیز فردی
