گروه‌های مختلفی در سراسر دنیا دارند تلاش می‌کنند تا واکسنی موثر برای کووید-۱۹ تهیه کنند.
بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، معتقد است که این کار «ضروری‌ترین اقدام مشترک در دوره زندگی ما است». اما علوم پیشرفته یافتن فرمولی موفق برای واکسن به کنار، تدارکات لازم برای رساندن واکسن به ۷ میلیارد ساکن زمین چه می‌شود؟
در بریتانیا، پردیس علوم هرول که در یکی از پایگاه‌های سابق نیروی هوایی واقع شده است، نقشی کلیدی در پاسخ به این سوال ایفا می‌کند.
اینجا قرار است به مرکز ابداع و ساخت واکسن بریتانیا تبدیل شود، طرحی که به خاطر ظهور ویروس کرونا شتاب داده شده است.
متیو دوشارس، مدیر اجرایی این مرکز، می‌گوید «ما عملا زمان عملیاتی کردن این طرح را نصف کرده‌ایم. در ابتدا قرار بود در اواخر سال ۲۰۲۲ راه‌اندازی شود، ولی حالا امید می‌رود که در سال ۲۰۲۱ عملیاتی شود.»
«مثل پختن کیک»
آقای دوشارس هنوز از مرخصی تابستانی خود استفاده نکرده است، چرا که می‌داند این مرکز ممکن است محل تولید واکسنی شود که در دانشگاه آکسفورد در دست تحقیق و توسعه است. او مرتب با تیمی که روی این واکسن کار می‌کند در تماس است.
به عقیده او این مسئولیتی خطیر است و می‌گوید «اهمیت این مساله واقعا زیاد است. اینکه بتوانیم این نوع واکسن‌ها را به سرعت و با موفقیت تولید کنیم نه تنها برای کشور مهم است، بلکه برای دنیا اهمیت دارد. یک قیاس خوب پختن کیک در خانه است. فرض کنید ساعت‌ها وقت صرف پختن بهترین کیک کرده‌اید و حالا باید ۷۰ میلیون کیک دیگر عین همان بپزید و همگی باید بی‌نقص باشند. واقعا چالش عظیمی است.»
دانشگاه آکسفورد از همین حالا مجبور شده است که برای شروع تولید واکسنش فضای آزمایشگاهی اضافه اجاره کند، آن هم وقتی که هنوز نتیجه آزمایش‌های جهانی این واکسن مشخص نیست.
بشریت در نهایت مجبور خواهد شد که چندین میلیارد نمونه از واکسن‌های مختلف کووید-۱۹ تولید کند. این واکسن‌ها باید در سراسر دنیا تولید، پخش و تزریق شوند. اتحاد جهانی واکسن و مصون‌سازی (اجوم) از کشورها خواسته است که از همین حالا به فکر توزیع این واکسن باشند.
چه کسی بیشتر به واکسن نیاز دارد؟
اما همکاری بین‌المللی کار راحتی نیست، چرا که بسیاری از کشورهای ثروتمند دنیا از همین حالا دارند با امضای قراردادهای دوجانبه با شرکت‌های داروسازی در اول صف واکسن برای خود جا می‌گیرند.
درک صحیح از منافع شخصی
سف برکلی، مدیرعامل اجوم، می‌گوید یکی از بزرگترین موانع موجود «ناسیونالیسم واکسنی» است.
او می‌گوید «فکر می‌کنم که همه کشورها باید از زاویه جهانی به این مساله نگاه کنند، چون نه تنها کار درست همین است، بلکه مساله منافع شخصی مطرح است. اگر ویروس به طور گسترده در کشورهای همسایه در چرخش باشد، شما نمی‌توانید وضعیت تجارت، مسافرت و رفت‌وآمد مردم را عادی کنید. نهادینه شدن این طرز فکر واقعا مهم است: ما تنها در صورتی امنیت داریم که همه امنیت داشته باشند.»
آقای برکلی نه تنها باید برای رساندن واکسن به کشورهای در حال توسعه تلاش کند، بلکه باید به مسائل در ظاهر بی‌اهمیت پخش واکسن نیز فکر کند – مثلا آیا به اندازه کافی شیشه دارو در دنیا هست یا نه. اخیرا در گزارش‌ها آمده است که یکی از تنگناهای مهم می‌تواند تولید ناکافی شیشه‌های دارویی باشد.
به گفته آقای برکلی «ما نگران این مساله بودیم، برای همین تصمیم گرفتیم که برای ۲ میلیارد واکسن شیشه تهیه کنیم. امید ما این است که تا پایان سال ۲۰۲۱ این تعداد واکسن تولید شده باشد.»
اما شیشه تنها مشکل بالقوه نیست. یخچال هم مهم است، چرا که بیشتر واکسن‌ها را باید در دمای پایین نگهداری کرد.
نگهداری در سرما
پروفسور توبی پیترز، متخصص زنجیره تدارکات سرد در دانشگاه بیرمنگام، دارد به سازمانی‌هایی نظیر اجوم کمک می‌کند تا راه بهتری برای استفاده بهینه از ظرفیت سردخانه‌ای موجود در کشورهای در حال توسعه پیدا کنند.
او می‌گوید «مساله فقط یخچال برای واکسن نیست، باید به مراحل دیگر هم فکر کرد: پالت‌هایی که واکسن را به داخل هواپیما می‌برند، وسایل نقلیه‌ای که آن را به انبارهای محلی منتقل می‌کنند، و نهایتا هم موتورسیکلت‌ها و افرادی که آن را به محله‌های مختلف می‌رسانند. همه این‌ها باید یکپارچه با یکدیگر کار کنند.»
شیشه‌های واکسن بیشتری مورد نیاز خواهد بود و همینطور یخچال‌هایی برای نگهداری آن‌ها
پروفسور پیترز با شرکت‌های بین‌المللی غذا و نوشیدنی تماس گرفته است تا بلکه بتواند از زنجیره تدارکات سرد آن‌ها در این پروژه غول‌پیکر استفاده کند.
اما برای مدیریت بهتر توزیع این واکسن، کشورها باید تصمیم بگیرند که کدام یک از گروه‌های جمعیتی اولویت دارند.
چه کسی در اول صف است؟
دکتر چارلی ولر، رئیس بخش واکسیناسیون در ولکام تراست، می‌گوید که کشورها باید رک و پوست‌کنده به این پرسش‌ها پاسخ دهند: «چه کسی واکسن لازم دارد؟ کدام گروه‌ها در معرض بیشترین خطر هستند؟ و چه کسی در اولویت اول است؟ ما می‌دانیم که عرضه هر واکسن در ابتدای کار بسیار محدودتر از تقاضا خواهد بود، برای همین باید انتخاب کرد.»
حتی مرحله تزریق واکسن هم ساده نخواهد بود.
برای مثال، بریتانیا می‌خواهد از الگویی مبتنی بر شبکه شعبه‌های اخذ رای در سراسر کشور برای پردازش جمعیت استفاده کند. اما این کار در کشورهای فقیرتر از این هم سختتر است.
دکتر ولر تاکید دارد که داشتن نظام درمانی قوی بسیار مهم است، از جمله کادر درمانی مجربی که توانایی لازم برای مصون‌سازی گروه هدف را داشته باشد.
نظر همه دانشمندان بر این است که نهایتا نوعی واکسن پیدا خواهد شد. اما خیلی از آن‌ها می‌گویند که توزیع آن بین میلیاردها نفر چنان پروژه عظیمی خواهد بود که تصورش هم خواب از سر آدم می‌پراند.
