پژوهشگران دانشگاهی تاکید کردند
بسیاری از آزمایش‌های سی‌تی اسکن توجیه پزشکی مناسبی ندارند
درخواست‌های بی‌مورد کاهش پیدا کند
در یک بررسی مشخص شد که تعداد زیادی از درخواست‌های سی‌تی اسکن بی‌مورد و بدون توجیه مناسب هستند. لذا برای پیشگیری از سرطان‌های ناشی از تابش باید درخواست‌های بی‌مورد کاهش پیدا کند و آگاهی پزشکان در این زمینه افزایش یابد.
به گزارش آفتاب سلامت به نقل از فانا، «سی‌تی اسکن» یا «مقطع‌نگاری کامپیوتری» از پیشرفته‌ترین روش‌های تصویربرداری بدن است. در این روش بدن به صورت لایه لایه اسکن می‌شود و در نتیجه پزشکان می‌توانند با استفاده از تصاویر به دست آمده، بخش‌های درونی بدن را مشاهده کنند. این دستگاه دارای یک حلقه است که به صورت چرخشی دور بدن بیمار حرکت کرده و با استفاده از اشعه ایکس، از مقطع عرضی بدن تصاویر کامپیوتری تولید می‌کند. از تصاویر سی‌تی اسکن برای تشخیص به موقع و موثر بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌ها استفاده می‌شود.
از آنجا که برای تصویربرداری در این روش از اشعه ایکس استفاده می‌شود، باید به خطرات مواجهه با این پرتوها توجه داشت. تابش پرتوهای یونیزان خطر ایجاد سرطان و مرگ و میر را افزایش می‌دهد و از سال‌ها پیش تحقیقات مختلف این موضوع را تاکید کرده‌اند.
برای جلوگیری از تابش‌های غیر ضروری و یا کاهش آن‌ها در تصویربرداری سی‌تی اسکن باید دو اصل را رعایت کرد:
۱. اصل توجیه: پزشک درخواست کننده باید منافع و مضرات ناشی از انجام این آزمایش را برای بیمار در نظر بگیرد و از درخواست بی‌مورد بپرهیزد.
۲. اصل بهینه‌سازی: در هنگام انجام سی‌تی اسکن بیمار حتی‌المقدور دوز تابشی کمتری دریافت کند.
در ایران مطالعات کمی در زمینه میزان توجیه درخواست تصویربرداری سی‌تی اسکن انجام شده. به همین دلیل تعدادی از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان میزان توجیه این آزمایش را در بیمارستان آیت‌الله کاشانی اصفهان که یکی از مهم‌ترین و شلوغ‌ترین مراکز است، مورد بررسی قرار دادند.
در این تحقیق ۸۸۸ نفر از بیمارانی که به بخش سی‌تی اسکن این بیمارستان مراجعه کرده بودند، ارزیابی شدند. اطلاعات بیماران شامل جنسیت، سن، نوع آزمون سی‌تی اسکن، علت درخواست آزمون، تخصص پزشک درخواست‌کننده و نتیجه گزارش رادیولوژیست استخراج و جمع‌آوری شد. اطلاعات هر آزمون بر حسب تعداد بیماران مرد و زن که آن آزمون را انجام داده بودند، علت درخواست و همچنین، تعداد نتایج طبیعی و غیر طبیعی به دست آمد.
نتایج طبیعی و غیر طبیعی برای هر آزمون بر اساس گزارش‌های ثبت شده توسط رادیولوژیست جمع‌آوری شد. درصد موارد مثبت (حاوی یافته‌های غیر طبیعی در تصاویر سی‌تی اسکن) برای آزمون‌های مختلف مشخص شد. سپس رابطه بین درصد موارد غیر طبیعی در آزمون‌های مختلف و تخصص پزشکان درخواست‌کننده تعیین شد تا مشخص شود که وضعیت متخصصان رشته‌های مختلف در زمینه رعایت دستورالعمل‌های استاندارد درخواست‌های سی‌تی اسکن چگونه است؟
نتایج این تحقیق نشان داد که در مجموع ۷۸.۳۸ درصد از گزارش‌ها طبیعی بود و مشکل پاتولوژیکی را نشان نمی‌داد. بیشترین و کمترین درصد نتایج طبیعی به ترتیب مربوط به آزمون‌های سی‌تی اسکن مغز و سی‌تی اسکن اندام فوقانی بود و متخصصان طب اورژانس بیشترین سهم را در ارجاع بیماران به بخش سی‌تی اسکن داشتند. بیشترین درصد نتایج طبیعی (بدون مشکل پاتولوژیکی) توسط پزشکان عمومی، جراحان عمومی و متخصصان اورژانس ارجاع شده بود. همچنین بر اساس نتایج این تحقیق، درخواست آزمایش سی‌تی اسکن در این بررسی توجیه کمی داشت.
به گفته دکتر علی چاپاریان، دانشیارگروه تکنولوژی پرتوشناسی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و همکارانش: «درصد کم موارد مثبت در آزمون سی‌تی اسکن می‌تواند به علت فقدان و یا عدم رعایت کامل دستورالعمل‌های بالینی در زمینه درخواست آزمون‌ها توسط پزشکان درخواست‌کننده و یا به علت توقعات و یا اصرار بیماران و یا همراهان‌شان از پزشکان جهت انجام آزمون‌ها باشد. بنابراین، جهت کاهش خطرات ناشی از انجام آزمون‌های سی‌تی اسکن، باید درخواست‌های ارائه شده دارای توجیه و مبتنی بر شواهد بالینی و منطبق با دستورالعمل‌های بالینی مرتبط باشد.»
نتایج این پژوهش در آخرین شماره «مجله دانشکده پزشکی اصفهان» (تیرماه ۱۳۹۷) به چاپ رسیده است. در این مقاله محققان بیان کردند که افزایش تعداد آزمون‌های سی‌تی اسکن منجر به افزایش احتمال ابتلا به سرطان‌های مرتبط با تابش در آینده خواهد شد. دکتر چاپاریان و همکارانش برای پیشگیری از این مشکل بیان کردند: «لازم است درخواست‌های بی‌مورد و فاقد اندیکاسیون در جهت کاهش دوز تابشی جامعه، کاهش یابد. همچنین، باید آگاهی پزشکان درخواست‌کننده از طریق کارگاه‌های آموزشی و یا دوره‌های بازآموزی افزایش پیدا کند.»
