بیماری ایدز چیست؟
به گزارش آفتاب سلامت بیماری «ایدز» یا «سندروم نقص ایمنی اکتسابی» بیماری است که سبب اختلال سیستم ایمنی بدن می شود به صورتی که بدن قادر به مبارزه با اکثریت قریب به اتفاق عفونت ها نمی باشد. این عفونت ها، عفونت های فرصت طلب نام دارند. منظور از عفونت های فرصت طلب، انواعی از عفونت هاست که در یک فرد با سیستم ایمنی کاملا سالم هرگز ایجاد نمی شود، بلکه فقط در مواقعی که شخص دچار نقص سیستم ایمنی باشد به آن مبتلا خواهد شد.
یک مثال ساده برای عفونت فرصت طلب، برفک دهان است. (مشابه آن چه در نوزادان دیده می شود) در دوران نوزادی که سیستم ایمنی بدن هنوز کاملا تکامل نیافته است، بیماری برفک دهان مشاهده می شود ولی در یک فرد بالغ سالم هرگز دیده نمی شود. اما در بیماران ایدزی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند، برفک می تواند تمام داخل دهان و تمام طول مری آنها را گرفتار کند.
به همین ترتیب ویروس سبب می شود سایر بیماری هایی که در شرایط ضعف سیستم ایمنی عمل می کنند بتوانند بر بدن مسلط شوند.
افزایش امکان ابتلا به سرطان نیز یکی دیگر از پیامد های ایدز است زیرا سیستم ایمنی ضعیف شده بدن به خوبی نمی تواند وظیفه خود را در این موارد که همانا شناسایی به موقع و سرکوب سلول سرطانی شده است انجام دهد، به همین دلیل است که بیماران مبتلا به ایدز بیشتر از افراد دیگر دچار سرطان می شوند.
وقتی فردی با ویروس ایدز آلوده می شود و ویروس وارد بدن او می گردد ابتدا ویروس در سلول های سفید خون او زندگی و تکثیر پیدا می کند. این سلول های سفید، سلول های ایمنی هستند که به طور طبیعی فرد را در مقابل بیماری ها محافظت می کنند. این رشد انگل وار در داخل سلول های ایمنی میزبان، سبب از بین رفتن این سلول ها می شود. انهدام این سلول ها سیستم ایمنی را تضعیف می کند. در نتیجه باعث مستعد شدن شخص به عفونت ها و بیماری های فرصت طلب مختلف ( از عفونت ریه گرفته تا سرطان ) می شود.
مهم ترین علامت آلودگی با ویروس ایدز به صورت از بین رفتن پیشرونده گروه خاصی از سلول های ایمنی به نام سلول های T کمکی یا سلول های CD4 می باشد . هر چه تعداد سلول های CD4 در خون شخص مبتلا کمتر باشد، وخامت بیماری بیشتر است.
چه کسی را مبتلا به بیماری ایدز می دانند؟
همان طور که قبلا گفته شد از زمانی که ویروس وارد بدن می شود تا زمان بروز علایم بیماری ایدز معمولا سال ها طول می کشد لذا ممکن است آزمایش ویروس ایدز شخص، مثبت باشد ولی هیچ گونه علایم بیماری نداشته باشد. چنین فردی را فرد HIV مثبت می خوانند. بعد از گذشت چند سال فرد HIV مثبت، مبتلا به بیماری ایدز می شود که ویژگی های آن طبق تعریف مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های ایالات متحده (CDC ) چنین است:
فردی را مبتلا به بیماری ایدز می دانند که تست ویروس ایدز (تست HIV ) وی مثبت بوده و یک یا هر دو شرط زیر را داشته باشد:
- مبتلا به حداقل یک نوع عفونت یا بیماری وابسته به ایدز شده باشد.
- تعداد سلول هایT کمکی، از ۲۰۰ عدد در میلیمتر مکعب خون بیشتر نباشد. در یک شخص سالم تعداد سلول های T بین ۴۵۰ تا ۱۲۰۰ عدد است.
چگونه ویروس ایدز از فردی به فرد دیگر منتقل می شود؟
فرد آلوده به ایدز، ویروس را در مایعات خاص بدنش از جمله خون، منی، ترشحات واژن و شیر حمل می کند، انتقال ویروس فقط در صورتی میسر است که این چنین مایعات آلوده به ویروس ایدز وارد جریان خون فرد دیگری بشوند. این نوع ورود مستقیم ویروس در موارد زیر اتفاق می افتد:
از راه تزریق
استفاده اشتراکی از سوزن آلوده می تواند به انتقال بسیاری از ویروس ها از جمله ویروس ایدز، هپاتیت B و هپاتیت C بیانجامد.
بررسی های آزمایشگاهی نشان داده است که ویروس ایدز در یک سرنگ آلوده می تواند حتی بیشتر از یک ماه زنده بماند.
بیشترین موارد انتقال ایدز از راه تزریق در بین معتادان تزریقی مشاهده شده است. بنابر این معتادان تزریقی به منظور پیشگیری از ایدز هرگز نباید سرنگ، آب و وسایل تهیه مواد مخدر را به طور اشتراکی مصرف نمایند یا این که بیشتر از یک بار از آنها استفاده کنند.
حتی سوزن ها و سرنگ هایی که برای تزریق دارو به کار می روند، نباید بیشتر از یک بار مورد استفاده قرار بگیرند و حتما باید پس از مصرف دور انداخته شوند.
سایر انواع سوزن و سرنگ نیز، حتی آن هایی که برای سوراخ کردن گوش و خالکوبی یا تاتو کردن به کار می رود، می تواند سبب انتقال ایدز شود.
استفاده اشتراکی از وسایل آلوده تزریق مواد مخدر شایع ترین راه انتقال ایدز در کشور ما می باشد.
تماس جنسی
این راه شایع ترین راه انتقال ایدز در دنیا می باشد.
از طریق بافت پوشاننده واژن، مقعد، دهان ( oral sex ) و بافت پوششی نوک مجرای ادراری مردان (در حین تماس جنسی)
خطر انتقال ویروس از مرد آلوده به زن سالم بیشتر است، اگر چه ویروس از زنان آلوده به مردان نیز منتقل می شود.
انتقال ویروس ایدز در بین همجنس بازان مرد به دلیل این که بافت پوشاننده راست روده بسیار نازک و پر از رگ های خونی کوچک است بسیار بالاست.
خطر انتقال ویروس از راه دهان (oral Sex)نیز وجود دارد اما به مراتب کمتر است.
تزریق خون و فرآورده های خونی آلوده
تزریق فرآورده های خونی آلوده می تواند به انتقال ویروس ایدز منجر شود. اما در صورتی که فرآورده های خونی قبلا از نظر آلودگی به ویروس کنترل شده باشد این خطر ناچیز است.
از مادر آلوده به جنین در شکم
هر زنی که باردار است یا قصد بارداری دارد به هر دلیل مشکوک است که احتمالا آلودگی به ویروس برای وی وجود دارد لازم است قبل از بارداری آزمایش و مشاوره مربوط به ایدز را دریافت کند.
اگر آزمایش ایدر خانم بارداری مثبت باشد باید دارو های لازم برای پیشگیری از انتقال ایدز به فرزندش را دریافت کرده و از شیر دادن وی خودداری نماید.
از طریق شکاف های پوستی، مثل بریدگی یا زخم
چگونه می توان از خطر انتقال ویروس پیشگیری نمود؟
– استفاده از کاندوم در تماس های جنسی
– در صورت استفاده از لوبریکانت قفط از انواع محلول در آب آن استفاده نمایید.
– اگر به شما دارو یا هر ماده ی دیگری تزریق شود هرگز سرنگ یا سایر وسایل تزریقی خود را با شخص دیگری شریک نشوید. وسایل تزریق را فقط یک بار استفاده نموده و آنها را بعد از مصرف به دور اندازید.
– ضد عفونی کردن سوزن ها و سرنگ ها با روش قدیمی استفاده ار مواد سفید کننده (وایتکس) خطر انتقال ایدز را کاهش می دهد.
-اگر می خواهید خالکوبی (تاتو)شوید یا گوشتان را سوراخ کنید حتما با تجربه ای که وسایل خود را به خوبی گند زدایی(استریل)می کند مراجعه کنید.
– برای راهنمایی بیشتر می توان با یک پزشک، پرستار، یا کارشناش بهداشت مشورت نمایید.
– در حال حاضر تلاش هایی برای ساختن کرم ها یا ژل های موضعی ضد عفونی کننده برای استفاده قبل از تماس جنسی وجود دارد تا بتوانند از آلودگی با ویروس ایدز و سایر بیماری های آمیزشی که انتقال ویروسی ایدز را تسهیل می کند پیشگیری نمایند.
ایدز در ایران
تا کنون حدود ۳۵۰۰۰ نفر آلوده به ایدز درایران شناسایی شده اند. به نظر می رسد که تعداد کل افراد آلوده که شامل موارد شناسایی نشده نیز می باشد، چندین برابر این رقم باشد. طبق بررسی های انجام شده توسط وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی، تعداد واقعی افراد آلوده به ایدز در ایران در حال حاظر حدود ۱۴۰ هزار نفر است.
بیماری ایدز بلای قرن حاضر
بیماری ایدز را می توان در واقع بلای قرن حاضر دانست. این بیماری که برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ تشخیص داده شد، در حال حاضر پنجمین علت مرگ و میر در جهان را تشکیل می دهد. تعداد افراد آلوده به ویروس ایدز را در دنیا حدود ۱۵-۴۰ میلیون نفر می دانند که این تعداد به سرعت در حال افزایش است.
نام بیماری ایدز از حرف اول یک عبارت علمی انگلیسی گرفته شده است که معنای آن مجموعه نشانه های نقص ایمنی اکتسابی می باشد. در واقع عملکرد این ویروس در بدن فرد آلوده به صورتی است که تدریجا سیستم ایمنی بدن او را دچار اشکال می کند به طوری که بدن وی رفته رفته مقاومت خود را نسبت به بیماری های مختلف از دست می دهد و به تدریج دچار بیماری های گوناگون می شود. کم کم کار به جایی می رسد که شخص حتی با بی خطرترین میکروب ها نیز بیمار می گردد و این روند در نهایت باعث مرگ می شود.
عامل ایجاد کننده این بیماری ویروسی به نام HIV (human immunodefiency virus) می باشد. متاسفانه علایم اصلی این بیماری معمولا سال ها پس از آلوده شدن فرد به ویروس ایدز ظاهر می شوند. در این فاصله فرد آلوده می تواند بدون آگاهی از وضعیت خود، باعث انتقال ویروس ایدز به دیگران شود. متاسفانه این عامل تا کنون به انتشار ویروس ایدز کمک بسیاری کرده است.
عامل بیماری ایدز
عامل بیماری ایدز یا HIV می باشد. ویروس ایدز عضو گروهی از ویروس ها به نام رترویروس ها است. این ویروس باعث ایجاد بیماری نقص ایمنی اکتسابی انسان می شود.
ساختمان ویروس ایدز ساختمان ساده ای است که از یک ژن هشت کروموزومی در وسط تشکیل شده است. اطراف این ژن را یک هسته پروتئینی احاطه کرده است. سطح ویروس از پروتئین و مواد قندی پوشیده شده است. ساختمان سطح ویروس به چسبیدن آن به سلول های خاص بدن انسان کمک می کند، این سلول ها سلول های سیستم ایمنی بدن انسان هستند و مهم ترین آنها لمفوسیت هایی به نام CD4 می باشند که نقش مهمی در هماهنگ کردن پاسخ ایمنی بدن علیه عفونت دارند.
سلول های CD4
تعداد سلول های CD4 در جریان خون برای تخمین میزان توانایی سیستم ایمنی فرد به کار می رود. تعداد این سلول ها در یک فرد سالم حدود ۴۵۰-۱۵۰۰ عدد در هر میلیمتر مکعب خون می باشد اما در افراد گرفتار ایدز این تعداد از ۲۰۰ عدد در میلیمتر مکعب بیشتر نمی باشد. برای ارزیابی وضعیت یک فرد آلوده به ویروس ایدز و خطر ایجاد علایم بیماری ایدز تعداد سلول هایCD4 را در نمونه خونی آن شخص اندازه می گیرند.
