پوست
پوست وسیع ترین عضو بدن است و حدود ۱۵درصد از وزن بدن را به خود اختصاص داده است و اعمال مختلفی مانند محافظت در برابر عوامل خارجی و باکتری ها، تعادل آب و الکترولیت ها، درک حس لامسه و تنظیم دمای بدن را بر عهده دارد.
تعریف زخم
زخم به هرگونه از دست رفتن یکپارچگی پوست اطلاق می شود که ممکن است در اثر تروما یا بیماری ایجاد شود و بافت نرم، ماهیچه یا استخوان را نیز درگیر کند.
پانسمان و روش نوین درمان زخم
طی سال های اخیر مراقبت و درمان زخم متحول شده و پیشرفت های چند دهه اخیر در این زمینه به تنهایی بیش از دستاوردهای کل دو هزار سال گذشته بوده است. بخش عمده ای از این تحولات مدیون تحقیقات دکتر Winter در دهه شصت بوده است. [۱]
یافته های او و به موازات آن آزمایشات [۲] Hinman&Maibach آغازگر فصل نوینی در دانش درمان زخم بود که با قاطعیت، باور و سنت غلط خشک نگاه داشتن زخم برای بهبود آن را رد کرد.
به این ترتیب مفهوم جدیدی با عنوان درمان مرطوب زخم Moist Wound Healing مطرح شد که با گذشت چند دهه، امروزه به عنوان استاندارد درمان زخم در تمام دنیا پذیرفته شده و مبنای کار متخصصان حیطه درمان زخم است.
در گذشته نقش پانسمان تنها در پوشاندن زخم برای محافظت آن در برابر آلودگی های خارجی خلاصه می شد.
همگام با پیشرفت های اخیر علمی در زمینه ی درمان زخم، پانسمان های مدرن با بهره گیری از تکنولوژی و دانش روز طراحی و تولید شدند که می توانند با حفظ و کنترل رطوبت زخم درکنار سایر شرایط، محیط مناسب برای درمان مرطوب زخم را فراهم نمایند.
تحقیقات علمی ثابت کرده اند که در چنین محیطی شرایط بهتری برای ترمیم زخم فراهم می شود:
• روند اپیتلیالیزاسیون و بسته شدن زخم دو برابر سریع تر انجام می شود. [۲-۳]
• تولید کلاژن افزایش می یابد.[۴]
• بافت گرانوله با سرعت بیشتری تشکیل می شود. [۵]
• تشکیل عروق خونی جدید سرعت و شدت می یابد.[۶]
• مایع ژل مانندی که زیر پانسمان های مدرن تشکیل می شود، حاوی آنزیم های تجزیه کننده پروتئین و فاکتورهای رشد است که روند بهبود زخم را تسریع می کند.
ویژگی های یک پانسمان ایده آل
با افزایش دانش و آگاهی متخصصان در مورد مکانیسم درمان زخم، امروزه پانسمان مفهوم جدیدی پیدا کرده است و ویژگی خاصی برای آن قائل شده اند.
پانسمان ایده آل باید:
• ایجاد یک محیط مرطوب در بستر زخم نماید.
• دبریدمان اتولیتیک را تسهیل کند.
• قابل تطابق با شرایط گوناگون زخم به لحاظ موضع. شکل آن باشد. مثلا زخم حفره ای یا زخمی که از نظر چسباندن پانسمان در محل دشواری قرار دارد.
• دارای تنوع شکل و اندازه باشد.
• قدرت جذب ترشحات زخم را داشته باشد.
• دمای مناسب را در بستر زخم حفظ نماید.
• در مقابل باکتری ها غیر قابل نفوذ باشد.
• درد را کاهش دهد و تعویض آن نیز توام با درد نباشد.
• مقرون به صرفه باشد.
• تعویض آن بدون تروما و به جا گذاشتن ذرات و بقایا باشد.
• از سرد شدن زخم که بر اثر تبخیر سریع اگزودا روی میدهد، جلوگیری نماید.
باید توجه داشت که تمام خصوصیات فوق در یک پانسمان منفرد برای تمامی زخم ها نمی گنجد.
هر زخم باید به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد و سپس پانسمان مناسب برای آن انتخاب گردد و البته این پانسمان هم طی مراحل درمان و متناسب با تغییر شرایط زخم جای خود را به پانسمان دیگری می دهد.
اما آن چه همگان روی آن اتفاق نظر دارند، عدم کارآیی پانسمان های سنتی نظیر گاز است.[۷] پانسمان گاز حتی اگر به صورت خیس یا مرطوب مورد نظر باشد، اغلب اوقات تا پیش از تعویض کاملا خشک شده است.
در این جا به برخی معایب این پانسمان در مقایسه با پانسمان های مدرن اشاره می گردد:
۱٫گاز آغشته به نرمال سالین هم چون یک پانسمان اسموتیک عمل می کند. با تبخیر آب، ترشحات زخم به درون پانسمان کشیده می شود. این مایع علاوه بر آب، حاوی خون و پروتئین است. این مواد لایه ای غیرقابل نفوذ روی پانسمان تشکیل می دهند که از خیس شدن پانسمان توسط مایع زخم جلوگیری می کند.
نتیجه ی اصلی این امر خشک شدن کامل پانسمان است. برداشتن گاز خیسی که به این ترتیب خشک شده است، باعث آسیب مجدد به بافت و در نتیجه احساس درد و هم چنین به تاخیر انداختن بهبود زخم می گردد. اما پانسمان های مدرن باعث کاهش درد حتی در زمان تعویض پانسمان می شوند.[۸-۹] این کاهش درد به واسطه ی پوشیده ماندن روی انتهای آزاد اعصاب و جلوگیری از دهیدراته شدن آن ها صورت می گیرد.
۲٫ با خشک شدن گاز و در اثر تبخیر رطوبت، بافت زخم سرد می شود و دمای آن به ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتیگراد می رسد. چنین شرایطی موجب تغییرات فیزیولوژیکی نظیر تنگی عروق، کاهش اکسیژن، تضعیف جابجایی لکوسیت ها و کاهش کارآیی فاگوسیت ها و هم چنین تشدید اتصال هموگلوبین و اکسیژن میگردد، که همگی در نهایت باعث طولانی شدن روند درمان زخم میشوند. در حالی که زخم هایی که با پانسمان های مدرن پوشانده شوند، معمولا درجه حرارتی تا حد ۳۳ تا ۳۵ درجه سانتیگراد دارند. این پانسمان ها با کنترل رطوبت زخم از سرد شدن زخم و آثارمنفی آن جلوگیری می کنند.
۳٫ پانسمان های گاز هیچ گونه محافظتی در برابر باکتری ها ایجاد نمی کنند. تحقیقات نشان داده است که باکتری ها می توانند از ۶۴ لایه گاز خشک عبور کنند. با مرطوب شدن گاز، این ضعف افزایش می یابد. درصد عفونت زخم هایی که با گاز پوشانده می شوند، بیش از زخم هایی است که با پانسمان های مدرن پوشانده می شوند.[۱۰-۱۱]
۴٫ زحمت و صرف نیروی انسانی نیز در پانسمان های سنتی که روزانه به دفعات تعویض می شوند، بیشتر است.
Refrences:
۱٫Winter, G.D., and “formation of the scab and the rate of Epithelization of superficial wounds in the skin of young domestic pigs” Nature 200:193:293-94, 1926
۲٫Hinman, C.D. and Maibach, H,I. “Effect of Exposure and Occlusion on Exprimental Human Skin Wound”. Nature 200:377-379,1963
۳٫Maden MR. Finkelestin JL. Hefton JM, Yurt RW. “Optimal healing of donor site wounds with hydrocolloid dressing”. In Rayan TJ. Ed. An Environmental for healing: the rate of occlusion. Proceedings of the first International Symposium on Occlusion. London., Royal Society of Medicine 1985:133-137
۴٫Alvarez Om, Mertz PM, Eaglstein WH. “ The effect of Occlusive dressing on cclusive dressing on collagen synthesis and re-epithelialization in superficial wounds” J Surg Res 1983., ۳۵: ۱۴۲-۱۴۸٫
۵٫Cherry GW, Ryan TJ, McGibbon D. “Trial of a new dressing in venues leg ulcers” The Practitioner 1984, 228: 1175-1178.
۶٫Lydone MJ, Hutchinson JJ, Rippon M et al. “Dissolution of wound coagulum and promotion of granulation tissue under DueDERM” wounds 1989,1:95-106.
۷٫Ovington, L.G. “Hanging Wet-to-dry dressings out to dry” Advances in skin & wound care 15(2): 79-86, March-April 2002
۸٫ Hedman, L.A “ Effect of a hydrocolloid Dressing on the pain level from abrasion on the feel during Intensive Marching” Military medicine 153(4):188-90. April 1998
۹٫Nemeth, A,J., et al. “ Faster healing and less pain in skin Biopsy sties treated with an Occlusive Dressing” Archives of Dermatology 11: 1679-83, November 1991
۱۰٫Hutchinsan, J.J. “ Prevalence of wound infection under occlusive dressings: A Collective Survey of reported research wound (1):123-33,1959
۱۱٫Hutchinsan , J.J. “ a prospective clinical trial of wound dressings to investigate the rate of infection under occlusion” in proceedings of the first European Conference on Advances in wound management. Edited by Harding, K. London: Macmillan, 1993.
تهیه و تنظیم: واحد آموزش شرکت ایلیا درمان
