تاسیس آژانس دارویی آسیا، چتر حمایت از شرکت­ های داروسازی آسیایی

مصاحبه اختصاصی آفتاب سلامت با دکتر جلال نایلی معاون مدیر کل در حوزه اقتصادی و همکاری های دو جانبه

نزدیکی هر چه بیشتر مدیران عامل در صنعت دارو و مدیران دولتی، باعث ایجاد شناخت و درک بهتر آنان از مشکلات و محدودیت­های یکدیگر شده و توسعه و پیشرفت را به عنوان هدفی مشترک برآورده می­ سازد چرا که اینان دو دست متصل به پیکر صنعت داروسازی ایران به شمار می ­آیند.

در این راستا دکتر جلال نایلی از مدیران نام آشنای وزارت بهداشت به سوالاتی مرتبط با چالش­ ها و مشغله ­های صنعت پاسخ گفتند که از شما مخاطبین گرامی دعوت می­ کنیم در مطالعه این پرسش و پاسخ با ما همراه باشید.

چندی پیش، بیل گیتس متعاقب حضور در وزارت بهداشت چین، طی مصاحبه با بلومبرگ، بحث ناکارآمدی FDA آمریکا را مطرح کرد و نوید داد تا در تاسیس سازمانی جایگزین، به چین یاری رسانده تا از ظرفیت ­های خود در راستای تولید داروهای مورد نیاز بیماران استفاده کند.

اتاق فکر ماهنامه آفتاب سلامت یک سال پیش از بیل گیتس پیشنهاد تاسیس FDA آسیا با مشارکت چین، هند و روسیه را داده بود. به نظر شما چنین اقدامی چه دستاوردهایی برای داروسازی ­های آسیایی دارد؟

ما باید به جایگاهی برسیم که بتوان در آن مسائل اقتصادی را از مسائل سیاسی جدا کرد. موقعیتی که توانمندی­ ها محور قرار گیرد و تحقق چنین فضایی برای کشور بسیار سودمند خواهد بود و تاثیرات مثبت زیادی به دنبال خواهد داشت.

در حال حاضر بسیاری از توانمندی­های ما تحت تاثیر روابط سیاسی قرار گرفته است و این تعاملات سیاسی در جاهای زیادی برای ما مشکل ایجاد می­ کند.

اکنون به دلیل برخی سیاست ­های خصمانه، ایران از بخشی اعتبارسنجی­ های بین­ المللی محروم مانده است. اگر تغییراتی رخ دهد و نظام منطقه ­ای بتواند جایگزین اعتباربخشی­ های بین­ المللی موجود شود بسیاری از مشکلات از سر راه برداشته خواهد شد.

تعداد زیادی از سازمان ­های اعتباربخشی در این مقطع زمانی تحت تسلط آمریکا قرار دارند که به ­عنوان مثال جمهوری اسلامی ایران از دسترسی به برخی از آن­ها محروم خواهد بود. پس اگر ما و برخی دیگر از قدرت­ های آسیایی به تاسیس چنین مرکز مستقلی برای اعتباربخشی اهتمام ورزیم، این حرکت مترقی علاوه بر این­که وابستگی ­ها را کم می­ کند تاثیر فوق ­العاده ­ای بر توسعه ­فعالیت­های اقتصادی خواهد گذاشت.

چین به لحاظ صنعتی و داروسازی بسیار قوی است و تعداد زیادی از محصولات چین در کشورهای مختلف به فروش می ­رود. هندوستان نیز موقعیت مشابه دارد. با توجه به توزیع جمعیت جهان، سهم بسیار زیادی از مردم دنیا در قاره­ پهناور آسیا زندگی می­ کنند. پس این نظام می ­تواند قسمت بزرگی از بازار دنیا را تحت پوشش و تسلط خود داشته باشد.

تاسیس سازمان FDA آسیا می­ تواند هم باعث رونق اقتصادی شود و رشد و شکوفایی صنعت داروسازی را در پی داشته باشد و هم مکانیزم ­هایی برای کنترل دارو را از آن خود سازد. اگر نظام مستقلی در منطقه وجود داشته باشد باعث ایجاد کنترل­ های مناسب خواهد بود و در عین حال می ­توانیم از تجربیات و تکنولوژی پیشرفته هم استفاده کنیم طوری که منازعات سیاسی در این صنعت تاثیر نداشته باشد و یا لااقل کم­رنگ باشد. که اجرای چنین نظامی می ­تواند به رونق صنعت داروسازی آسیا کمک کند.

راه اجرایی شدن سازمان FDA آسیا چیست؟

تعهد و عزم کشورهای منطقه می تواند تاثیر گذار باشد. کشورهای چین و هند از قدرت های خوب و برتر در منطقه هستند از طرفی ایران هم در زمینه داروهای «های تک» و «بایوسیمیلار» دارای مقبولیت و اعتبار است و در مقایسه با بسیاری از کشورهای آسیایی جایگاه غبطه برانگیزی را  از آن خود کرده است.

مهم­ ترین رویداد برای عملیاتی شدن این طرح در قدم اول تعهد و عزم سیاسی است.

اگر عزم سیاسی پشت این کار قرار گیرد با یک «ترویج و حمایت گری» مناسب در سطح منطقه می­ توانیم این طرح را عملیاتی کنیم. ما باید شواهد کافی علمی و اقتصادی داشته باشیم. یعنی صنایع داروسازی مهم باید خوراک کافی را به بخش سیاسی بدهند و بعد بخش سیاسی بتواند از نیروی خود برای اجرای این طرح استفاده کند.

در بحث صادرات دارو و ورود به بازارهای خارجی، حضور شرکت­ های چند ملیتی چالشی برای داروسازی ­های داخلی به شمار می­ رود. از آن­جا که حضور داروسازی­ های بین ­المللی، حضوری مستمر و ادامه­ دار به نظر می ­رسد، اگر پدیده­ تحریم و تبعات آن را در این بحث نادیده بگیریم، چه مشکلاتی برای رقابت با داروسازی ­های بزرگ خارجی پیش روی صنعت داروسازی ایران قرار دارد؟

در حوزه­ صادرات، اعتبار بخشی­ ها و استانداردهای بین ­المللی چالش اساسی محسوب می­ شود. اخذ استانداردها و GMPهای بین ­المللی  FDA و EMA اروپا در این میان نقش تعیین کننده­ ای دارند.

بحث بعدی عدم توانمندی اقتصادی شرکت­ ها است. شرکت­ های بزرگ بین ­المللی برای حضور در بازار از امتیازات ویژه ­ای استفاده می­ کنندکه دلیل آن پشتوانه قوی مالی آن­هاست اما شرکت ­های ما به دلیل فقدان چنین پشتوانه­ ای نمی ­توانند رقابت شایسته ­ای در این ماراتن تجارت داشته باشند.

در بحث ظرفیت بالای تولید دارو، چه توصیه ­ای برای صنعت داروسازی کشور دارید؟

با گشوده شدن دروازه بازارهای خارجی به روی تولیدات دارویی ایران، فرصت­ های توسعه­ تجاری جدیدی روبروی صنعت دارویی ایران گشوده خواهد شد که مستلزم زمینه ­سازی و کسب استاندارد مناسب و تدوین برنامه­ بازاریابی کامل است تا بتوان به بازار دارویی کشورهای دیگر وارد شد.

عدم آشنایی با قوانین بازاریابی مدرن یک نقصان جدی در صنعت داروسازی ماست که در سایر بخش ­ها کمتر مشاهده می­ شود زیرا تا کنون به­ نوعی بازار دارویی داخل کشور بر روی تولیدکنندگان باز بوده و نیازها را برآورده می­ کرده است. این موضوع به ­عنوان مثال در صنایع غذایی کمتر وجود دارد.

تولیدکنندگان در سایر صنایع توانسته­ اند روح رقابت در بازارهای خارجی را بهتر درک کرده و خود را با شرایط آن تطبیق دهند اما در صنایع دارویی به جز یکی دو شرکت، مابقی نتوانسته­ اند ظرفیت ­های بازار خارجی را شناسایی کرده و تولیدات خود را با نیازهای مرتفع نشده­ مشتریان بالقوه­ خارجی تطبیق دهند.

غرض از طرح این سوال، دفاع از کیفیت داروی کشور خاصی نیست. تمرکز این سوال، مرجعیت خودخوانده­ وزارت بهداشت آمریکاست. بحث مسئله­ دار بودن داروهای چینی، اولین بار پس از موضع­ گیری FDA آمریکا مطرح شد و بلافاصله به تمام جهان از جمله ایران تسری پیدا کرد.

آیا این مصداق حکومت بلامنازع وزارت بهداشت آمریکا در جهان نیست؟ فقط کافی است پادشاه اشاره کند تا پس از آن شرکت­ های غیرخودی یکی پس از دیگری از میدان رقابت شرکت­ های آمریکایی خارج شوند. آیا ما نباید مرجعی مستقل برای اعتبارسنجی اظهارات آمریکایی داشته باشیم؟

این امری طبیعی است که اتخاذ سیاست کشورها در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور خودشان باشد بسیاری از سیاست­ های آمریکا و حتی سازمان جهانی بهداشت به سمتی پیش می ­رود که در واقع باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی کشورهای مورد هدف­ شان باشد. به عنوان مثال سال گذشته در یک کنفرانس بین­ المللی One Road One Belt در کشور چین در خصوص بحث امنیت جهانی در بهداشت با محوریت واکسیناسیون یکی از موارد بسیار مهم نشست محسوب می ­شد.

نماینده­ ایران در آن کنفرانس به شکلی جامع از موضع واکسن­ سازی ایران و توانمندی ­های ما در فن ­آوری واکسن دفاع کرد. اما سیاست سازمان جهانی بهداشت در زمینه­ بالا بردن سطح استانداردها هدف مشخصی را دنبال می­ کرد که صرفا فقط بعضی از شرکت­ های مورد نظر به سطح تعریف شده­ دستیابی داشته باشند.

در حال حاضر برای شرکت­ های تولید دارو یک سطح استاندارد اولیه تعیین می ­کنند و خیلی از آن­ها رقابتی را در رسیدن به آن سطح آغاز می ­کنند اما معدودی از این رقبا با تکیه به ویژگی­ های خاص خود به استانداردهای بالاتری نائل می­ شوند و بعد در تصمیم ­گیری­ها، سیاست را بر اساس استانداردهای بالاتر تنظیم می­ کنند. بسیاری از واکسن­ های ما علی­رغم برخورداری از استانداردهای لازم دقیقا قربانی همین سیاست شده است.

وجود یک سازمان غذا و داروی آسیا می ­تواند به بسیاری از این تبعیض ­ها خاتمه داده و زمینه­ رشد و شکوفایی را برای صنایع آسیایی فراهم آورد.

همان ­طور که اشراف دارید نائب ‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو، اخیرا اظهارات مرتبط با تحریم شرکت ­های خارجی تامین­ کننده مواد اولیه­ دارویی ایران را بازتاب داده است. شماری از شرکت­ های چینی، هندی و کره ­ای از عدم استمرار همکاری خود بعد از شهریورماه جاری هشدار داده­ اند و تهدیدات آمریکا را دلیل این قطع همکاری عنوان کرده ­اند.

چه تدابیری برای جایگزین ­سازی تامین­ کنندگان مواد اولیه دارو اندیشیده شده است؟

در وزارت بهداشت، ستادی تشکیل شده که وظیفه این ستاد اتخاذ سیاست ­های فوری برای کم کردن از آسیب­ هاست. هرچند که رسما اعلام شده که دارو و تجهیزات جزء موارد تحریمی نیست ولی در مقام عمل، مبادلات مالی برای دسترسی به اقلام مورد نیاز امکان پذیرنیست و تا حدود زیادی محدود شده ­ایم. در عین حال وزارت بهداشت با تمام قوا در صدد حل و فصل مشکلات پیش روی صنعت داروست. در حال حاضر ما نگرانی خاصی از بابت تامین مواد اولیه نداریم. همان­گونه که رئیس سازمان غذا و دارو گفتند وزارت بهداشت در زمینه ­تامین مواد اولیه تدابیر خوبی اندیشیده و انشالله مشکلی وجود ندارد اما وقتی بحران در کشور وجود دارد به هر حال انجام کارها با دشواری­هایی مواجه می­ شود.

صحبت های پایانی

برای زمینه­ سازی در زمینه­ توسعه­ صنعت داروی کشور باید موارد زیر را مدنظر قرار گیرد:

مستندسازی

تهیه و تولید مستندات در صادرات دارو، ضرورت مهمی است که متاسفانه در ایران کمتر مورد توجه قرار می ­گیرد. شرکت ­های محدودی از اهمیت مستندسازی مطلع هستند و بخش عمده ­ای از صنعت داروسازی، در این زمینه راه طولانی پیش روی­شان قرار دارد.

باید توجه داشت که وقتی بحث صادرات به میان می ­آید مستندسازی یک قطعه ­ی حتمی در این پازل است و بدون آن نمی­ توان به بازارهای جهانی فکر کرد. کسب اعتبار لازم برای شرکت ­های داروسازی به شاخص ­هایی مانند کنترل کیفیت بر اساس مستندسازی نیازمند است.

تسلط به قوانین ثبت و صادرات

دومین مورد افزایش امکان صادرات، تسلط به قوانین ثبت و نحوه ­صادرات در کشورهای مختلف است. شرکت­ ها باید به قوانین ثبت در سایر کشورها مسلط باشند و الزامات لازم را در این زمینه رعایت کنند.

بازاریابی مناسب

موضوع بعدی بازاریابی مناسب و مدرن است که می ­تواند به صنعت داروسازی مجوز ورود به بازارها را تفویض کند. توجه به این بخش کلید ورود به بازرهای هدف است

ایجاد تعاملات سیاسی برای بسترسازی

وزارت بهداشت نیز در این راه سعی می­ کند تا بسترسازی مناسب داشته باشد. اگر ارتباطی با سایر کشورها برقرار می ­شود دو هدف اصلی انتقال تکنولوژی و کسب تجربه و نیز توسعه­ صادرات، همواره مدنظر قرار گرفته است.

کارهایی که در عراق انجام دادیم و بسترسازی مناسبی که آن­جا انجام شد، مثالی در این بحث است. در بازار عراق فقط کشورهایی که استانداردهای اروپایی و آمریکایی داشتند می­ توانستند وارد شوند ولی ما با رای زنی­ های زیاد و مذاکرات متعددی که انجام دادیم، توانستیم به گشوده شدن دروازه­ های بازار سلامت عراق به روی شرکت­ های ایرانی کمک کنیم و این موضوع در دستور کار مستمر قرار دارد و در همین راستا همواره در حال تعامل و مذاکره هستیم.

در سایر کشورها از جمله آسیای میانه، افغانستان و سایر کشورهای آسیایی و آفریقایی و هرجایی که باب مذاکره را باز می­ کنیم در صدر صحبت­ های ما دارو و تجهیزات پزشکی ایران مطرح می ­شود و هدف اصلی این است که بتوانیم شرایطی مهیا کنیم تا شرکت ­های خصوصی با رونق صادرات خود موجب شکوفایی اقتصادی صنعت دارو شوند.

وظیفه ما کمک به توسعه ­فعالیت ­های داخلی و خارجی شرکت­ های ایرانی است البته همان­ طور که پیش­تر گفته شد، آن­ها نیز باید از ویژگی­ های رقابت در بازارهای خارجی برخوردار شوند و استانداردها را مد نظر داشته باشند.