به فهرست منابع میکروپلاستیک‌هایی که روزانه وارد زندگی ما می‌شوند، باید یک مورد دیگر اضافه کنیم. تحقیقات جدید نشان می‌دهد جویدن آدامس می‌تواند صدها تا هزاران ذره میکروپلاستیک را وارد بزاق دهان کند.
این مطالعه که در مرحله‌ی داوری همتا است، قرار است سه‌شنبه‌ی آینده در نشست دوسالانه‌ی انجمن شیمی آمریکا در سن دیگو ارائه شود. نویسندگان امیدوارند گزارش کاملی از یافته‌هایشان اواخر امسال در مجله‌ی «مواد خطرناک» منتشر شود.
دکتر سانجی موهانتی، نویسنده‌ی ارشد این تحقیق و دانشیار دانشکده مهندسی ساموئلی در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «هدف ما ترساندن کسی نیست. دانشمندان هنوز نمی‌دانند که آیا میکروپلاستیک‌ها برای ما مضر هستند یا خیر. هیچ آزمایش انسانی در این زمینه انجام نشده است. اما می‌دانیم که در زندگی روزمره در معرض پلاستیک‌ها قرار داریم و این همان چیزی است که ما قصد بررسی آن را داشتیم.»
میکروپلاستیک چیست؟
میکروپلاستیک‌ها ذرات پلیمری با اندازه‌ی کمتر از ۵ میلی‌متر تا ۱ میکرومتر (یک‌بیست‌وپنج‌هزارم اینچ) هستند. ذرات کوچک‌تر، نانوپلاستیک نام دارند و در مقیاس نانومتر اندازه‌گیری می‌شوند.
پلیمرها ترکیبات شیمیایی با زنجیره‌های بلند از واحدهای مولکولی تکراری (مونومر) هستند که به دوام و انعطاف‌پذیری معروفند. بیشتر پلاستیک‌ها، پلیمرهای مصنوعی هستند، در حالی که پلیمرهای طبیعی شامل موادی مانند سلولز گیاهی می‌شوند. در آدامس‌ها معمولاً از پلیمرهای مصنوعی یا طبیعی برای بهبود بافت، کشسانی و ماندگاری طعم استفاده می‌شود.
میکروپلاستیک‌ها چطور وارد بدن انسان می‌شوند؟
پیش از این مشخص شده بود که میکروپلاستیک‌ها از طریق بلعیدن و استنشاق وارد بدن می‌شوند و در خون، ریه‌ها، جفت، مغز و بیضه‌ها یافت شده‌اند. به همین دلیل، نویسندگان این مطالعه تصمیم گرفتند منابع و غلظت میکروپلاستیک‌ها را بیشتر بررسی کنند.
دکتر موهانتی در ایمیلی به سی‌ان‌ان نوشت: «آدامس را انتخاب کردیم زیرا تنها خوراکی است که در آن از پلیمر پلاستیکی به عنوان ماده تشکیل‌دهنده استفاده می‌شود. سایر غذاها به دلیل فرآوری و بسته‌بندی به میکروپلاستیک آلوده می‌شوند.» او افزود: «این مطالعه اولین پژوهشی است که میکروپلاستیک‌های موجود در آدامس‌های تجاری را بررسی و مقایسه کرده است.»
این پژوهش روی ۱۰ نوع آدامس محبوب در آمریکا انجام شد. نیمی از نمونه‌ها حاوی پلیمرهای مصنوعی و نیمی دیگر از مواد طبیعی بودند. ترکیبات دقیق آدامس‌ها اغلب روی برچسب محصولات یا وب‌سایت تولیدکنندگان ذکر نمی‌شود. این عدم شفافیت، شناسایی دقیق منشأ میکروپلاستیک‌ها را برای محققان و مصرف‌کنندگان دشوار می‌کند.
در این آزمایش، یک داوطلب هر آدامس را به مدت ۴ دقیقه جوید و هر ۳۰ ثانیه، نمونه‌ی بزاق او در لوله‌های سانتریفیوژ جمع‌آوری می‌شد. سپس دهان داوطلب ۳ تا ۵ بار با آب بسیار خالص شسته می‌شد تا تمام میکروپلاستیک‌های باقی‌مانده جمع‌آوری شود. این فرآیند برای هر آدامس ۷ بار تکرار شد. در برخی موارد، آدامس‌ها تا ۲۰ دقیقه جویده می‌شدند و بزاق هر ۲ دقیقه جمع‌آوری می‌شد تا رابطه‌ی بین زمان جویدن و تعداد میکروپلاستیک‌های آزادشده بررسی شود.
نتایج نگران کننده
تحلیل داده‌ها نشان داد که تنها ۱ گرم آدامس به‌طور متوسط حدود ۱۰۰ ذره میکروپلاستیک آزاد می‌کند، در حالی که برخی آدامس‌ها تا ۶۳۷ ذره میکروپلاستیک در هر گرم نیز منتشر می‌کنند. وزن یک عدد آدامس معمولی می‌تواند بین ۱ تا چند گرم باشد.
جالب توجه است که ۹۴ درصد میکروپلاستیک‌ها در ۸ دقیقه‌ی ابتدایی جویدن آدامس آزاد می‌شوند. همچنین، تفاوت قابل توجهی بین آدامس‌های مصنوعی و طبیعی مشاهده نشد؛ آدامس‌های مصنوعی حاوی ۱۰۴ ذره و آدامس‌های طبیعی حاوی ۹۶ ذره میکروپلاستیک در هر گرم بودند.
پلیمرهای یکسان در هر دو نوع آدامس
هر دو نوع آدامس عمدتاً چهار نوع پلیمر مصنوعی آزاد می‌کردند: پلی‌اولفین‌ها، پلی‌ترفتالات‌ها (یا پلی‌اتیلن ترفتالات)، پلی‌آکریل‌آمیدها و پلی‌استایرن‌ها. دکتر تاشا استویبر، دانشمند ارشد گروه کاری محیط زیست (یک سازمان غیرانتفاعی سلامت محیطی) که در این تحقیق شرکت نداشته، در ایمیلی اشاره کرد که این پلیمرها همان پلاستیک‌های مورد استفاده در محصولات مصرفی روزمره هستند.
آیا باید در مورد میکروپلاستیک‌های آدامس نگران باشیم؟
دکتر دیوید جونز، پژوهشگر موسسه‌ی محیط زیست و علوم زندگی در دانشگاه پورتسموث انگلستان، که در این تحقیق شرکت نداشته، می‌گوید: «آزاد شدن میکروپلاستیک‌ها چندان دور از انتظار نیست. اگر هر نوع پلاستیکی را تحت فشار قرار دهیم، چه با حرارت، اصطکاک، نور خورشید، آب دریا یا در این مورد، جویدن شدید، میکروپلاستیک‌ها از آن آزاد می‌شوند.»
آقای جونز، بنیان‌گذار و مدیرعامل سازمان خیریه‌ی حفاظت از اقیانوس، می‌افزاید: «ما سالانه حدود ۲۵۰ هزار ذره پلاستیک را بدون آنکه متوجه شویم، استنشاق یا می‌بلعیم…اما حالا حداقل داده‌های معتبری داریم و این نقطه‌ی شروع خوبی برای تحقیقات بیشتر است.»
انجمن ملی شیرینی‌پزی‌ها در آمریکا، که شامل تولیدکنندگان و فروشندگان آدامس نیز می‌شود، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «آدامس بیش از ۱۰۰ سال است که با خیال راحت مصرف می‌شود. ایمنی مواد غذایی اولویت اصلی شرکت‌های شیرینی‌سازی آمریکاست و اعضای ما تنها از مواد تأییدشده توسط سازمان غذا و دارو استفاده می‌کنند.»
سوالات بی پاسخ در مورد میکروپلاستیک‌های آدامس
اندازه‌ی ذرات:
میانگین اندازه‌ی میکروپلاستیک‌های آزادشده از آدامس ۸۲.۶ میکرومتر (معادل ضخامت کاغذ یا قطر برخی موهای انسان) بود. اما ابزارهای شیمیایی این مطالعه قادر به شناسایی ذرات کوچک‌تر از ۲۰ میکرومتر نبودند. دکتر لئوناردو تراسانده، مدیر مرکز تحقیقات مخاطرات محیطی دانشگاه نیویورک، هشدار داد که این محدودیت ممکن است به دست‌کم گرفتن تعداد واقعی میکروپلاستیک‌ها و نانوپلاستیک‌ها منجر شود.
منشأ پلیمرها در آدامس‌های طبیعی:
یافتن پلیمرهای مصنوعی در آدامس‌های طبیعی جای سوال دارد. محققان گمان می‌کنند پلی‌اولفین‌ها، که معمولاً در بسته‌بندی مواد غذایی استفاده می‌شوند، از این طریق وارد آدامس شده‌اند. دکتر الیور جونز، استاد شیمی در دانشگاه استرالیا، به احتمال آلودگی آزمایشگاهی یا خطای اندازه‌گیری اشاره کرد.
پلیمرهای غیرمنتظره:
برخی پلیمرهای شناسایی‌شده (مانند پلی‌ترفتالات‌ها که معمولاً در بطری‌های آب یافت می‌شوند) معمولاً در ترکیب آدامس‌های مصنوعی گزارش نشده‌اند. این تناقض نیاز به بررسی بیشتر دارد.
موضع سازمان‌های نظارتی
دکتر دیوید جونز از دانشگاه پورتسموث خاطرنشان کرد که به عقیده‌ی برخی نهادهای تنظیم‌کننده‌ی مقررات، «چون شواهدی مبنی بر آسیب‌زایی میکروپلاستیک‌ها وجود ندارد، نیازی به نگرانی نیست».
اما او این دیدگاه را نادرست دانست و تأکید کرد: «ما باید رویکرد احتیاطی داشته باشیم و فرض کنیم که این ذرات مضر هستند. باید روی تحقیقاتی سرمایه‌گذاری کنیم که تأثیرات آن‌ها بر سلامت را بررسی کند تا بتوانیم از هم‌اکنون راه‌های کاهش پیامدها را پیدا کنیم.»
