مکمل های غذایی، فرآورده هایی شامل ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه، فرآورده های گیاهی و طبیعی هستند که مصرف آنها از طریق دهان انجام می گیرد. مکمل های غذایی با این که جزو غذا به حساب می آیند ولی جانشین وعده غذایی اصلی نبوده، هم چنین نباید به عنوان دارو از آن ها استفاده شود. به تعبیری دیگر «مکمل های رژیمی – غذایی فرآورده هایی هستند که حاوی مواد مغذی بوده، فقدان و یا کمبود یک یا چند ماده مغذی اولیه در رژیم غذایی را تکمیل می کنند و از طریق ارتقاء عملکرد و یا پیشگیری از اختلالات دستگاه های مختلف بدن موجبات افزایش سلامت را فراهم می آورند، ضمناً هیچ گونه ادعای تشخیصی، پیش گیری و یا درمانی از یک بیماری خاص را ندارند و شامل یکی از موارد زیر می باشند.
ویتامین ها، املاح، گیاهان و مواد طبیعی، اسیدهای آمینه و هر ماده رژیمی دیگری که به منظور افزایش مجموع مصرف رژیم غذایی مورد استفاده قرار گیرد و یا هر ماده تغلیظ شده، متابولیت شده، تشکیل شده، استخراج شده و یا ترکیب شده از مواد و اجزاء احصاء شده قبلی را شامل می شود.
پس از این مقدمه، ماهنامه «آفتاب سلامت» از شما دعوت می کند به مصاحبه ای که با آقای دکتر «حسن شکوهی»، ریاست اتحادیه وارد کنندگان مکمل انجام گرفته، عنایت فرمایید.
لطفاً خود را به مخاطبین ماهنامه آفتاب سلامت معرفی کنید و از برخی فعالیت های خود بگویید.
من حسن شکوهی، پزشک، رییس اتحادیه وارد کنندگان مکمل و مدیر عامل بهسان بهداشت هستم که جزء مجموعه بهفار محسوب می شود. اموری مانند شعر گفتن نیز جزو علائق شخصی من است.
از زمان حضور شما چه تغییرات شاخصی در فعالیت های این اتحادیه انجام گرفته است.
بنده از ابتدای تاسیس اتحادیه عضو هیئت مدیره بودم. سعی کردم برای برقراری تعاملی مثبت و سازنده بین وزارت بهداشت و اتحادیه، سیاست های این دو سازمان را با هم هماهنگ کنم. در سایه ی این تعامل، نیازهای مصرف کننده، به شکل معقول و قابل قبولی برآورده می شود. به گونه ای که هم واردکننده و هم مصرف کننده منتفع می شوند. در این راستا از سوی وزارتخانه، فرمول معینی برای قیمت گذاری محصولات وارداتی مکمل به اتحادیه واگذار شد. و اتحادیه بر اساس استانداردهای وزارت بهداشت، متولی قیمت گذاری و نظارت بر آن گردید.
در یک دوره بررسی فاز اول پرونده های ثبتی به اتحادیه محول شد و ما آن را انجام دادیم ولی مجددا این مسئولیت به وزارت بهداشت بازگردانده شد. اخیرا جلسه ای با آقای دکتر جمشیدی و مسئولین مکمل در وزارت بهداشت برگزار شد و به اتفاق، تفاهم نامه ای نوشتیم که در آن مقرر شد مرحله اول ثبت، به دلیل کثرت پرونده ها و معطل ماندن پرونده های ثبتی، طبق توافق به اتحادیه تفویض می شود. این تفاهم دو طرفه قرار است به شکل آیین نامه اجرایی ابلاغ گردد.
انشاء الله با تعاملاتی که آغاز شده به زودی جمع آوری آمار واردات مکمل هم به اتحادیه واگذار خواهد شد و در اولین اقدام، آمارنامه واردات مکمل در سال ۹۴ را منتشر خواهیم کرد.
طبق برخی از آمارها، شمار قابل توجهی از مردم دچار سوء تغذیه و محرومیت های غذایی ناشی از فقر هستند. از آن جا که قیمت برخی مکمل ها از یارانه یک ایرانی هم بیشتر است چه تدبیری می توان اندیشید که اقشار زیر خط فقر نیز از این امکان بهره مند گردند؟
فقر تغذیه و زیر خط فقر بودن را به هیچ عنوان نباید با مکمل ها مربوط دانست. سوء تغذیه یعنی نرسیدن کافی غذا به بدن، که علت آن می تواند اقتصادی یا عادات بد تغذیه ای باشد. ولی مکمل ها غذا نیستند. مکمل ها ریز مغذی هایی هستند که در کنار تغذیه اگر کمبودی وجود داشت می توان از آن ها استفاده کرد. و به هیچ وجه جانشین غذا نمی شوند بنابراین هیچ ارتباطی هم به یارانه ندارند. به هر حال جامعه یک وضعیت اقتصادی خاصی دارد. اقشار مختلف، توانایی های اقتصادی گوناگونی دارند لذا می توانند از انواع گوناگون مکمل برای رفع این کمبود ها استفاده کنند. لذا برای برطرف کردن سوء تغذیه در درجه اول باید مواد غذایی مناسب در اختیار مردم قرار گیرد و توان اقتصادی برای خرید آن ها اصلاح شود و دسترسی همه را به مواد غذایی میسر کنیم تا سوء تغذیه ها برطرف شود. حالا اگر کمبود ریز مغذی و ویتامینی هم وجود داشت با مصرف مکمل می توانند آن را برطرف کنند. اگر فردی تغذیه مناسبی داشته باشد به ندرت گرفتار کمبود ویتامین و مواد معدنی خواهد شد تا به مکمل احتیاج پیدا کند.
این روزها که منحنی آلودگی هوا در تهران و تعداد زیادی از شهرهای کشور از خط قرمز عبور می کند، متخصصین تغذیه مصرف شیر و غذاهای خاصی را برای سم زدایی و تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه می کنند.آیا مصرف مکمل ها در این شرایط تاثیری در افزایش تحمل بدن دارد؟
مواد آلوده ای که وارد بدن می شوند تاثیر خود را می گذارند و مکانیسم طبیعی بدن این است که دفاع لازم را داشته باشد. اما نقش مکمل ها نیز مهم است. به طور مثال آنتی اکسیدان ها شاید بتوانند به این پروسه کمک کنند تا اثر این مواد را به حداقل برسانند. مصرف مکمل باعث افزایش ایمنی بدن و مقاوم تر شدن بدن می شود و هم چنین دفع مواد را نیز تسریع می کند. اما بهتر این است که به طور اساسی و زیر بنایی با مقوله آلودگی هوا برخورد شود. به نظر من بهتر این است که مسئولین، تمام انرژی خود را مصروف حذف این مشکل کنند که از چرخه زندگی مردم خارج شود. این موضوع در مورد آلودگی مواد غذایی، صوتی و هم چنین آلودگی های روانی نیز وجود دارد. که نتیجه ی آن کم تحملی و عدم آرامش و برآشفتگی در رفتار افراد جامعه است.کنترل این مشکلات را می توان با مکمل ها بهبود بخشید اما بهتر آن است که این معضلات به کلی حذف شوند.
عوارض کمبود ویتامین و املاح معدنی در بدن، خود را در شکل عفونت ها، دردها و بیماری ها نشان می دهند و مردم به خاطر شکل زندگی در هزاره سوم تمدن، وقت کافی برای توجه بیشتر به سلامتی صرف نمی کنند. چگونه می توان فواید مصرف مکمل ها را در فرهنگ رفتاری مردم نهادینه کرد.
با تبلیغات منطقی و با گفتن حقایق در مورد مکمل ها می توان به این مطلوب نائل شد. به هر حال مطلع هستید که چرخه واردات و مصرف مکمل در ایران طور خاصی تعریف شده است. وزارت بهداشت، واردات مکمل را در زمره اختیارات پخش تعریف کرده است و در مرحله بعد از طریق داروخانه ها در دسترس مردم قرار می گیرد. از نگاه وزارت بهداشت، دسترسی به مکمل باید پس از نسخه پزشک باشد در حالی که این محصول در کشورهای دیگر از طریق فروشگاه های زنجیره ای، سوپر مارکت ها و مراکز سلامت به مردم عرضه می شوند و مردم با کسب اطلاعات آسانی که تبلیغات برای شان میسر کرده، انتخاب خود را در گزینش مکمل انجام می دهند. اما در ایران کسی مجاز به تبلیغات عمومی برای مکمل نیست. وارد کنندگان باید اطلاعات مربوط به مکمل را به پزشک منتقل کنند تا وی با تشخیص خود، آن را طی نسخه به مردم توصیه نماید. داروسازان در داروخانه نیز می توانند هدف بعدی دریافت اطلاعات مکمل باشند تا با تشخیص نیاز بیمار به او مکمل توصیه کنند. ولی شما شاهد هستید که از طریق ماهواره ها تبلیغات سنگینی درباره مکمل ها انجام می شود. واقعیت این است که هر محصول خوبی سرانجام راه خود را در بازار پیدا می کند و محصول بد، حتی با تبلیغات همه جانبه و پرجنجال محکوم به شکست است اگر چه بتواند مدت کوتاهی به خاطر تبلیغات آن چنانی مورد امتحان مصرف کننده قرار گیرد. این که بخواهیم مردم محصول خوب و مطمئن را انتخاب کنند، باید به مصرف کننده اطلاعات کافی ارائه کرد. تبلیغات منطقی و در حیطه قانون، راه حلی است که می تواند علاوه بر معرفی محصولات خوب و سالم باعث جلوگیری از یکه تازی محصولات نامرغوب و غیراستاندارد شود. در حال حاضر با وزارت بهداشت در حال مذاکره هستیم تا در فروشگاه های سلامت، شرکت های وارد کننده مکمل واحدی داشته باشند که محصولات مکمل را معرفی و عرضه کنند.
تبلیغات مستقیم از طریق تلویزیون یا بیلبورد برای معرفی مکمل ها فعلا منع قانونی دارد و ما هم چنان در حال عرضه اطلاعات به پزشکان و داروخانه ها هستیم. ما معتقدیم برخورداری مردم از اطلاعات و دانش بیشتر در راستای برطرف کردن نیازهای شان به ویتامین ها و مواد معدنی، عامل موثری در حفظ سلامتی مردم و کم کردن فشاری است که بر شانه مراکز درمانی قرار دارد.
شما در حال حاضر رئیس اتحادیه واردکنندگان مکمل‌های غذایی هستید. این مسئولیت چقدر بر سمت و سوی موضع گیری های شما تاثیر گذاشته است؟ به طور مثال اگر شما عضو هیئت علمی یک انیستیتوی کیفیت تغذیه بودید، باز با همین ادبیات از مکمل ها حرف می زدید؟
سعی من همواره بر این بوده که از موضع منطقی و علمی که نفع مصرف کننده هم لحاظ شده باشد به این موضوع نگاه کنم. که این امر در طول سال های کاری اثبات شده است. چون من به نوعی در وزارت بهداشت به عنوان مشاور نیز حضور دارم و در طول سال های کاری به یاد ندارم هرگز تبلیغات یا دفاع نابجایی در مورد مکمل ها کرده باشم. به هر حال وارد کننده های ما جزء اقشار زحمت کشی هستند که اشتغال ایجاد می کنند و سعی ما همواره این بوده که شرکت های عضو اتحادیه را که در چارچوب قانون حرکت می کنند به سمت مسیری شفاف هدایت کنیم که البته در این بین نفع مصرف کننده هم در نظر گرفته شده است. و فراتر از توصیه های اساتید علمی عمل نکردیم.
درباره نظارت بر مکمل ها پیشنهاد کرده اید که سازمان غذا و دارو فقط کیفیت مکمل ها را تحت نظارت داشته باشد و قیمت را به تاجر واگذار کند. در چنین شکلی چه مکانیزمی برای رعایت حقوق مصرف کنندگان به کار گرفته خواهد شد؟
در دنیا تجارت یک امر آزاد و خصوصی است و دولتی نیست. در تمام تاریخ دولت هایی که در امر تجارت و بازرگانی دخالت کردند اقتصادشان محکوم به شکست بود. اصل عرضه و تقاضا تعیین کننده همه چیز در بازارهای آزاد است. البته ما در حال حاضر نمی توانیم گذار ناگهانی به چنین وضعیتی داشته باشیم. این گذار بهتر است کنترل شده باشد. این انتقال هم اکنون در حال وقوع است. ما معتقدیم که وظیفه اول وزارت بهداشت، نظارت بر کیفیت و حفظ سلامت جامعه است. وزارت بهداشت باید دقت لازم را داشته باشد تا اجازه ورود محصولی را بدهد که کیفیت های مورد نظر را داشته باشد. پس از ورود محصول دو سرنوشت در انتظار آن است. یا تاجر باید قیمت گذاری کند که در حال حاضر این طور نیست یا اتحادیه قیمت گذاری می کند که الان ابزار نظارت در دست اتحادیه است. بدین صورت که مدارک واردات را از واردکننده اخذ می کند و بر اساس فرمولی که وزارت بهداشت برای قیمت گذاری تعیین کرده و بر مبنای قیمت جهانی و قیمت های موجود در بازار، قیمتی را که منطقی ست به وارد کننده می دهد و وارد کننده از طریق شرکت های پخش، محصولش را می فروشد. البته اگر معتقد به اصول بازار آزاد باشیم تاجر ها هم جزء همین مردم هستند منافع شخصی، تابع منطق بازار است. به طور مثال اگر واردکننده ای مولتی ویتامین با قیمت ۸۰۰ تومان بفروشد و تاجر دیگری مولتی ویتامین با قیمت ۴۰۰۰ تومان وارد کند خریدار به سراغ داروی ارزان تر خواهد رفت. مردم، صاحب قدرت قضاوت و مقایسه هستند. البته ممکن است به طور محدود داروی گران تر به فروش برسد اما این به یک روال تجاری مطمئن تبدیل نخواهد شد. بنابراین منطقی بر عرضه و تقاضا حاکم است که تاجر برای استمرار تجارت خود، ملزم به رعایت آن است. اگر تاجر الف قادر نباشد با محصول ۸۰۰ تومانی تاجر ب رقابت کند مجبور می شود محصول ۴۰۰۰ تومانی خود را به رقم قابل پذیرشی تعدیل کند. ما گریزی نداریم جز این که برای رسیدن به ثبات از یک بازار بسته به یک بازار آزاد قدم بگذاریم.
جامعه ای که اطلاعات کافی در اختیار داشته باشد انتخاب بهتری خواهد کرد. خوشبختانه در حال حاضر دسترسی به اطلاعات، به خاطر پیشرفت امکانات ارتباطی آسان شده است. وقتی مصرف کننده در مرحله انتخاب فراورده ای قرار می گیرد بهتر این است که با پزشک و مراکز معتبر مشاوره رایزنی داشته باشند. البته فرض بر این است که سایر سازمان ها نیز وظائف خود را به درستی انجام می دهند که مجموعه این اقدامات منجر به ارتقا سلامت در جامعه خواهد شد.
