آفتاب سلامت معتقد است اگر چرخ اقتصاد دارویی بد می چرخد باید به طور مبنایی، ساختار چرخ دنده های آن را با یک مهندسی اصولی بازبینی کرد. در همین راستا از دکتر حمید رضا راسخ، دانش آموخته دانشگاه فلوریدا در رشته Ph.D فارماکولوژی دعوت کردیم تا به سوالات ما در زمینه آسیب های اقتصاد دارویی ایران پاسخ گویند.
با ما همراه باشید:
آقای دکتر، برخی از شرکت های پخش دارو در مقاطعی برای حذف رقیب، اقدام به حراج داروهای خود می کنند. داروخانه ها متعاقب اطلاع از قیمت پایین دارو اقدام به خرید چند برابری نیاز خود و انبار کردن دارو می کنند که این باعث بر هم خوردن تراز بازار دارو و عواقب منفی برای اقتصاد شرکت های ضعیف تر است.
سوال اول این که به نظر شما میزان شگفت آور تخفیفی که در حراج دارو دیده می شود دلیلی بر غیرواقعی بودن قیمت ها نیست؟ اگر این طور است چه طور می شود به قیمت واقعی داروها اشراف یافت و بر آن مدیریت کرد؟
دوم این که برای توقف چنین آشفتگی تکرار شونده ای از سوی برخی شرکت های پخش چه راهکاری باید اتخاذ کرد؟
قیمت فعلی دارو غیر واقعی است و برای این که به قیمت واقعی دست پیدا کنیم باید قیمت گذاری را بر اساس ارزش دارو ها انجام دهیم نه بر اساس حوائجی که در سر داریم. برای نیل به این مهم هزینه ها و سرمایه هایی که به پای تولید یک دارو ریخته می شود و نتیجه ای که از آن حاصل می شود ارزش گذاری شده و به عنوان ملاک قیمت گذاری در نظر گرفته شود.
بنابراین در جایی که قیمت داروی بسیار حیاتی قلبی و عروقی از قیمت یک بسته آدامس ارزان تر باشد، طبیعتاً دارو ها ارزش واقعی خودشان را از دست خواهند داد و دارو به عنوان یک کالای کم ارزش و بعضاً بی اهمیت در بازار عرضه می شود. به همین خاطر توقع بیشتری از این نوع عملکرد صنایع دارویی در بازار نمی توان داشت.
از نظر شما کدام الگو و مدل برای اقتصاد دارویی ایران نتیجه بهتری خواهد داشت؟ مدل هایی چون اقتصاد آزاد که در حال حاضر از آن زیاد سخن می گویند چقدر برای اقتصاد دارویی ایران می تواند مثمر ثمر باشد؟
الگو و مدل خاصی را نمی شود به صورت متمرکز برای اقتصاد دارویی کشور پیشنهاد کرد. ما مولفه هایی داریم که ضروری است به آنها رسیدگی شود. بحث قیمت گذاری و بحث نظام باز پرداخت در زمره این مولفه ها قرار دارند.که اقتصاد دارویی کشور ما از این مجموعه تاثیر پذیر است.
بر همین اساس بایستی به تک تک این مولفه ها به صورت جداگانه عنایت و رسیدگی کرد تا پیرو این اقدامات نهایتا به مدلی که ویژه اقتصاد دارویی کشورمان باشد، رهنمون شویم.
این پروسه کلان، یک مدل به صورت عمومی نخواهد بود که بگوییم نسخه ای است که در همه جای دنیا پیچیده شده پس این جا هم همین نسخه باید پیچیده شود و در جمع بندی می شود گفت که باید تعریف ویژه و خاصی برای نظام دارویی کشور و اقتصاد مربوط به آن در بخش سلامت و دارو تبیین کرد.
وقتی ویزیتور دارو می گوید «یک قلم بخر سه تا رایگان ببر» آیا این مصداق قیمت گذاری کاذب و بی توجهی به منافع مصرف کننده نیست؟
وقتی دارویی که قیمت رسمی بر آن درج شده به عنوان جایزه به خریدار اهدا می شود، معنی ناپسندش این است که دارو قیمت واقعی خود را ندارد. حالا این که چرا شاهد چنین اقداماتی هستیم، در پاسخ به سوال اول اشاره ای داشتیم که اگر در نظام قیمت گذاری، استانداردی حاکم می شد و این رفع آسیب ها بر اساس مستنداتی آزموده شده و علمی و تجربی اعمال می شد، قیمت ها واقعی می شدند و دیگر با روش های دامن زننده به بحران، مانند جایزه های این چنینی به داروخانه ها، اقتصاد دارویی گدای تنفس نبود.
اساساً اگر قرار باشد تخفیف یا جایزه ای اهدا شود باید منافع اقتصاد دارویی در نظر گرفته شود و چنین امتیازاتی را به مصرف کننده یا شرکت های بیمه تفویض کرد و یا در راستای انتفاع هر دو، بین مصرف کننده و بیمه تقسیم نمود.
چگونه می توان به الگویی دست یافت که هم به نفع بنگاه های اقتصادی کوچک و بزرگ باشد و هم مردم از آن منتفع شوند؟
بهترین راه حل این است که بنگاه های دارویی را از سایر مراکز داد و ستد که در بخش های سلامت یا قسمت های مشابه کار می کنند، جدا نکنیم.
اساس فعالیت های اقتصادی بایستی سود آوری باشد. دولت باید زمینه هایی را فراهم کند که شرکت های دارویی در عین حالی که سود آور هستند منافع مردم را هم ببینند و این دیدن منافع مردم توسط قوانینی است که خود دولت برای بنگاه ها وضع می کند.
در حال حاضر بنگاه های دارویی ما نمی توانند چندان اقتصادی عمل کنند به دلیل این که دولت نتوانسته سیستم های پویایی را برای قیمت گذاری تعریف کند و چون بنگاه های دارویی ما نمی توانند فعالیت اقتصادی متعارفی داشته باشند می بینیم که روش های غیر رقابتی یا غیر متعارف برای فروش محصولات شان در بازار اعمال می شود. شاید یکی از راه های خیلی خوب تجمیع کارخانه های داروسازی کوچک باشد، یا اولویت بندی کارخانه های داروسازی به سمت محصولاتی معطوف گردد که دارای ارزش افزوده زیادی هستند.
ما در حال حاضر در تمام حوزه های صنایع دارویی کشور فعالیت داریم. در هیج جای دنیا نمونه ای پیدا نمی شود که در همه زمینه های مذکور ورود داشته باشند. آنها بر اساس اولویت های اقتصادی که مقرون به صرفه تشخیص داده اند، فعالیت های شان را سامان می دهند. شاید یکی از راه حل ها همین باشد که دولت به بنگاه های کوچک و متوسط یاری دهد تا آنها پس از دریافت مساعدت بتوانند قیمت تمام شده خود را پایین بیاورند و در نهایت با نظارت مجدانه به نفع مصرف کننده تمام شود.
با توجه به این که نیازهای دارویی کشور را نمی توان به دست شرایط متغیر سپرد، مدیریت بحران حکم می کند چه سناریوهایی برای مقابله با تحریم های احتمالی اندیشید؟
در موازات افزایش ظرفیت علمی کشور و ارتقا تجارب مرتبط در بدنه کارشناسی می توانیم در مقابل تحریم ها و فشار های بیرونی بهتر عمل کنیم. هرچه که تدبیر و تعقل در کار ما بیشتر شود آمادگی بیشتری پیدا می کنیم تا شرایط متغیر و حتی بیرونی را مانند یک سد تحت کنترل خود درآوریم و آرایش نیرو ها را در بخش نظام دارویی طبق شرایط بروز کرده، تغییر دهیم.
با توجه به تحصیلات عالی و در خور توجهی که در مراکز مطرح آکادمیک در آمریکا طی کردید، آیا در مشغله های زمان گیر کار و مسئولیت های محوله فراغتی دست می دهد که به دل مشغولی های علمی و مورد علاقه خود فی المثل در سم شناسی هزینه اش کنید؟ لطفا توضیح دهید.
بخش اصلی اموری که به آنها مشغول هستم در زمره فعالیت های تحت تخصص من طبقه بندی می شوند. خوشبختانه مطالعات مرتبط، جزو ضروریات کیفی کار من هستند که باعث ارتقاء دانسته هایم نیز می شوند. علی رغم پر بودن اوقات برنامه ریزی شده ام بخشی از وقتم را نیز در راستای سم شناسی که به آلودگی هوا مربوط است هزینه می کنم ولی عمده اوقاتم روی بحث و تحلیل وضعیت بازارهای بین المللی با تمرکز بر روی بازار های کشور های در حال توسعه برای گره گشایی از اقتصاد داخلی، صرف می شود.
در این شرایط که سیاستمداران غربی بر طبل تهدید و تحریم می کوبند، چگونه می توان هم زمان به صادرات دارو نیز فکر کرد؟
درست است با افزایش فشار و تحریم، شانس صادرات تقویت نمی شود ولی این به معنای توقف صادرات نیست. مبنای صادرات، بر رقابت پذیری آن در صنعت شکل می گیرد. هرچه صنعت، رقابت پذیر تر شود می تواند حضور خود را در رقابت های جهانی حفظ کرده و محصولاتش را در بازار های بین المللی عرضه کند.
وقتی قابلیت عرضه کالا به بازار جهانی احیا شود تحریم ها تاثیرشان خیلی کم رنگ تر خواهد شد، ولی نمی توان تاثیر منفی آن را انکار کرد. اما مشکل فعلی ما این است که اگر هیچ مشکل بین المللی بر سر راه صادرات ما وجود نداشته باشد، صنعت دارویی ما متاسفانه به مرحله رقابت پذیری نرسیده است. اهتمام مسئولین و مدیران باید بر ارتقا کیفی محصولات و جهان پسند کردن صنعت متمرکز گردد. در مورد قیمت ها هم هرچه که صنایع دارویی ما بزرگ تر شوند شانس این که قیمت تمام شده تولیدات دارویی پایین تر بیاید بیشتر خواهد بود.
