شرط بقاء شرکت ها در طرح های توسعه ای برای محصولات و اشکال دارویی جدید است
ماهنامه آفتاب سلامت در تداوم به اشتراک گذاری دانش و تجربه مدیران موفق و سرشناس، با دکتر «علی جباری» مدیرعامل شرکت داروسازی «تولیددارو» جلسه پرسش و پاسخی برگزار کرد که از شما مخاطبین گرامی دعوت می کنیم، در مطالعه سودمند آن همراه باشید.
آقای دکتر لطفا مخاطبین ماهنامه آفتاب سلامت را با خود و سوابق کاری تان آشنا کنید.
من «علی جباری» هستم و مدرک دانشگاهی ام دکترای حرفه ای داروسازی است و همچنین MBA دارویی و DBA با گرایش بازرگانی را نیز به تحصیلاتم افزوده ام. در صنعت داروسازی بیش از ۲۸ سال سابقه فعالیت دارم که با پست های مختلفی سپری شده و ۱۴ سال آن در سمت مدیر ارشد شرکت ها بوده است.
در این پیشینه کاری می توان به مدیر عاملی کاسپین تامین، کیمیدارو، آریا و مجتمع صنایع دینه ایران اشاره کرد.
مسیر رشد من در صنعت داروسازی از سطوح ابتدایی مسئولیت ها آغاز شده است و این گذشته کاری همچون خشت هایی به شکلی تدریجی و پیوسته، ساختمان شناخت من از صنعت داروسازی را پدید آورده اند. من فعالیتم را از مسئول بخش تولید آغاز کردم. در این بین مایعات، جامدات، تحقیقات، مدیریت تولید، مسئول فنی و … بود.
اینجانب از جمله مدیرانی هستم که مدیر فنی و مهندسی را هم با حفظ سمت حدود سه سال در پارس دارو برعهده داشتم. پس از طی این مسیر پله وار، به عنوان مدیر کارخانه منصوب شدم.
از سال ۷۱ تا ۷۵ در شرکت تهران شیمی حضور داشتم. در آن مقطع زمانی ما با ارز ۷ تومان کار می کردیم. پس از چندی به پارس دارو آمدم و از سال ۷۵ تا ۸۲ پست های مدیر تولید، مسئول فنی و مدیرکارخانه را برعهده گرفتم. یک دوره ای هم به شرکت زکریای تبریز رفتم البته نام کنونی آن داروسازی دانا است.
پس از طی این مسیر پلکانی، با پست مدیریت ارشد ادامه دادم. مدیر عامل کاسپین تامین عنوان مسئولیت بعدی ام بود. نام این داروسازی هم در زمان مدیریت من تغییر پیدا کرد. بعد از آن با سمت مدیرعامل به کیمیدارو رفتم و سپس در بخش های خصوصی مانند آریا و مجتمع صنایع دینه ایران به مدیریت پرداختم. شرکت تولیددارو در زمره مراکز تولید خوشنام است و در حال حاضر هم مشغول فعالیت در این شرکت هستم.
پژوهش و تحقیقات در شرکت شما چه منزلتی دارد؟ در واحد تحقیق و توسعه شما چه تعداد نیرو شاغلند؟
ما روی بسیاری از اشکال دارویی که شاید برخی از آنها برای تان کاملا ناآشنا باشد، کار کرده ایم. یکی از رویکردهای همیشگی من توجه خاص به طرح های توسعه ای است که در این طرح ها تولید محصول با فن آوری بالا است. از اشکال دارویی که دانش و تجربه شایان توجهی پیرامون آن به دست آورده ایم، سافت ژل و سرنگ های از پیش پرشده با فن آوری های متفاوت است که مدت ها روی آنها کار کرده ایم و در آن به مهارت های خاصی نائل آمده ایم. در شرح دشواری های کار ما orally dissolving films (ODfs) را محض نمونه مطرح می کنم.
آنها به صورت ورقه ورقه در بسته هایی هستند که محدودیت های تعریف شده ای دارند. ما در شرکت کیمیدارو شاید اولین گروهی بودیم که توانستیم بلیستری را تولید کنیم که سه شکل دارویی داشت. ما محصولی به نام H-pac را در یک بلیستر تولید و پیاده کردیم و این مرهون رشد پلکانی در صنعت دارو است.
درک صنعتی موضوع و انرژی انجام کار ویژگی هایی هستند که با آنها مسائل را حل و فصل می کنم. در دوره ای که در شرکت زکریا مشغول بودم ماده موثره آنتی بیوتیک استریل تزریقی را در همان شرکت تولید کردیم. همه اذعان داشتند عملی شدن چنین توفیقی نیاز به پشتکار و تعهد فوق العاده دارد و آن پروسه طاقت فرسا، رویداد مستندی بود که در شرکت زکریا رقم خورد.
البته کره ای ها به عنوان مشاور و همکار حضور داشتند ولی عمده دانش انجام کار از سوی همکاران خودمان به کار برده شد.
در کشور ما سطح موفقیت بعضی از برندها، آن چنان بالاست که در اذهان همیشه جاری است. مثلا خیلی ها در ایران هنوز به پودر شستشوی دستی تاید می گویند یا به دستمال کاغذی کلینکس اطلاق می کنند چون برند آن در ذهن جامعه جاافتاده است.
الان سافت ژل ایبوپروفن که در بازار وجود دارد و خیلی ها مصرف می کنند به ژلوفن شناخته می شود. نام این دارو ایبوبروفن ۴۰۰ است و در زمان حضور ما فرموله و برندش ثبت شد و الان هم که سایرین به تولید آن اقدام کرده اند کسی از اصطلاح سافت ژل ایبوبروفن استفاده نمی کند به آن ژلوفن جابر یا ژلوفن تهران دارو و… اطلاق می شود.
یادم می آید در زمان تولید ژلوفن، به دست آوردن رنگ ژلاتینی آن، ما را حسابی به زحمت انداخته بود. فقط ۳۶ فرمول برای رنگ ژلاتینش تهیه کرده بودیم تا سرانجام به موفقیت رسیدیم و در زمان مسئولیت ما ژلوفن تولید شد و طبق نظرسنجی های مستند، هنوز هم در بازار بر سکوی مطرح مطلوبیت ایستاده است.
من در انگلیس دوره تولید پماد BacTroban را گذراندم و زمانی که در پارس دارو بودیم اولین شرکتی شدیم که پماد موپیروسین را به تولید رساندیم البته در حال حاضر چندین شرکت پماد موپیروسین را تولید می کنند و یکی از اقلام مطرح بازار است.
در پارس دارو و کیمیدارو دورانی طلایی را در خاطره صنعت به یادگار گذاشتیم بطور مثال پارس دارو به تولید کرم و ژل واژینال معروف شد. در گذشته کرم واژینال با یک اپلیکاتور بود و ما اولین تولیدکننده ای بودیم که این اقلام را بر اساس تعداد دوز مصرفی اپلیکاتور، کنارش گذاشتیم و برای جا انداختن آن با تحمل سختی زیاد، فرهنگ سازی کردیم.
در کیمیدارو انواع و اقسام اشکال آزیترومایسین در فیلد کاری ما قرار داشت. شما نمی توانید شرکت دارویی در ایران پیدا کنید که لوازم جانبی سوسپانسیون آزیترومایسین مثل برند اصلی اش باشد. اگر سوسپانسیون آزیترومایسین کیمیدارو را تهیه کنید در کنار آن سرنگی خواهید دید که یک سمت آن بر اساس وزن و سمت دیگر بر اساس حجم است و مقدار مصرف بر اساس میزان وزن کودک تنظیم می شود و مصرف کننده را از داشتن پیمانه بینیاز می سازد. حتی آب خالص برای تهیه سوسپانسیون در کنار آن قرار داده شده است.
من خود در داروخانه ای شاهد بودم خانمی نمونه ای از سوسپانسیون آزیترومایسین را نشان داد و گفت این نمونه خارجی را می خواهم. متوجه شدم آزیترومایسین تولیدی ما را به عنوان جنسی خارجی می خواهد. آزیترومایسین را به او دادم و گفتم این یک جنس ایرانی است.
مشتری همچنان اصرار داشت که ایران نمی تواند آزیترومایسین با چنین کیفیت و بسته بندی فوق العاده ای تولید کند. یکی از افتخاراتم این است که همواره محصولاتی با کیفیت و نوآوری بالا را در صنعت ارائه کردیم که پس از استفاده به سرعت به یک برند تبدیل شده است.
قرار دادن لوازم جانبی مورد نیاز بیمار در کنار دارو، سیاستی است که خود به یک برند تبدیل می شود. الان هم که در شرکت داروسازی تولیددارو هستم همچنان نوآوری های برندساز را دنبال خواهم کرد. ما در واقع روش های سنتی را حذف می کنیم و لوازم جانبی را در اختیار بیمار می گذاریم که وی را به مشتری شرکت مبدل می کند طوری که در زمان مراجعه به داروخانه، محصول تولیددارو را طلب می کند.
از دیگر سیاست های من در داروسازی، رفتن به سمت تولید محصولاتی است که کمتر رقیبی جرات تولید آن را داشته باشد.
یادم می آید که در پارس دارو آسپرین ۱۰۰ تولید می کردیم و ما اولین داروسازی بودیم که آسپیرین mg80 Enteric coated را عرضه کردیم. در حال حاضر اکثر آسپرین های موجود در بازار ۸۰ است که تولیدکننده های متعدد به آن ورود کرده اند اما انگشت شماراند رقبایی که به فوت های کوزه گری این دارو اشراف داشته باشند و هر تولیدکننده ای نمی تواند از عهده درست پیاده کردن آن برآید.
در کیمیدارو ما به صورت حرفه ای به تولید مزالازین اقدام کردیم. قرص های ۴۰۰ و ۵۰۰ و ۸۰۰ میلیگرم با عملکردهای متفاوت که تولید آن بسیار حساس است. در زمان حاضر هم می خواهیم همچون گذشته به تولید فراورده هایی بپردازیم که هر کسی نمی تواند به آن ورود کند. چون پروسه آن نیازمند دانش و تجربه و مهارت است.
ما برای انتخاب و تولید محصول در یک گروه ویژه، تصمیم گیری کرده و سپس کنترل پروژه تعریف می کنیم و به موازات آن نیاز بازار را همواره مد نظر قرار می دهیم. در زمینه بسته بندی محصول هم به هیچ عنوان دنبال بسته بندی عادی و معمولی نیستیم. ما حتی در ترکیب بندی محصولات مان، روش هایی را به کار می بریم که آنچه عرضه می کنیم به برند در بازار تبدیل شود.
رسیدن به چنین سطحی از توانمندی، نیازمند عوامل زمان، انرژی و فکر و پژوهش است. محققین شرکت، ماحصل پژوهش هایشان را در جلسه ای مطرح می کنند که من شخصا مدیریت و کنترل آن را برعهده دارم. ما پیرامون موضوع بحث و تصمیم گیری می کنیم و اگر هم بخواهیم محصول مشابهی را تولید کنیم طوری دارو را عرضه می کنیم که بیمار متفاوت بودن آن را حس کند و نیازهای خود را در محصول ببیند.
یکی از دل زدگی های بیماران کشور این است که با دارویی مواجه می شوند که از زمان مادربزرگ و پدربزرگ شان تغییری نکرده است. همه چیز محصول کلیشه ای و تکراری است. درحالی که محصولات ما همواره در حال تجدید ترکیب و بسته بندی است و به این صورت رضایت مصرف کننده و به طبع آن سهم بیشتری از بازار را فتح می کنیم. به عنوان مثال کرم کالاندولا را عمده مردم در بازار می شناسند؛ ترکیب کالاندولا با زینک اکساید میتواند با بسته بندی منحصر به فرد و جذاب، مشتری را تحت تاثیر مقبولیت خود قرار دهد.
چیزی که در بازار ایران و البته اروپا خیلی خوب جا افتاده ترکیب داروهای گیاهی همراه با مکمل های غذایی است. البته ورود در این حوزه به عنوان تولیدکننده دشوار است و همین ویژگی، کار را برای افراد سخت کوش جذاب تر می کند به همین خاطر ما حتما روی داروهای ترکیبی مکمل های غذایی و گیاهی کار خواهیم کرد چون در این زمینه ایده های عالی داریم و اطلاعات نیاز بازار را هم به دست آورده ایم. در آینده نه چندان دور این تغییرات را در میان محصولات تولید دارو ملاحظه خواهید کرد. البته بعد از تولید، باید مهارت های مارکتینگ به کار گرفته شوند تا محصولات جای خود را در بازار باز کنند.
روال هرگز چنین نیست که محصولی تولید شود و توقع داشته باشیم بازار مشتاقانه جایی بزرگ برای آن خالی کند این مارکتینگ است که محصول مورد نظر را به بازار وارد می کند و در نسخه پزشک می نشاند.
آیا داروساز بودن رئیس سازمان غذا و دارو را یک ویزگی ضروری می دانید؟
رئیس سازمان غذا و دارو حتما باید داروساز باشد. البته مدیریت در رده های بالاتر حتی در سطح وزیر بهداشت، می تواند غیرپزشک باشد همان طور که نمونه های موفق آن را در کشورهایی مانند انگلیس می بینیم ولی در رده های پایین تر، تخصص در آن زمینه یک ضرورت است.
چون هر روز از بام تا شام آن قدر رویدادهای تخصصی در دفتر محتاج رسیدگی است که بدون داشتن تخصص، یک تصمیم گیری کوتاه مدت بی دلیل به طول می انجامد و این به کل مجموعه تسری پیدا کرده و موجب انسداد ضد توسعه فعالیت ها خواهد شد.
نمی شود برای جزئیات و کلیات مشاور احضار کرد و کارها را روی هم انباشت. در یک شرکت دارویی هم مدیرعامل باید حتما داروساز باشد تا بتواند بدون فوت وقت تصمیم گیری کرده و مجموعه را هدایت کند. اگر قدرت تجزیه و تحلیل نداشته باشد نمی تواند انتخاب درست را از نادرست تشخیص دهد. شاید اگر داروساز نباشد بتواند به زحمت در یک دوره یکی دو ساله مجموعه را پیش ببرد اما از عهده خیلی از مهارت های مدیریت دارویی برنمی آید بطور مثال باعث توقف تولید محصولات جدید در بازار خواهد شد.
وضعیت تخصیص ارز را چگونه می بینید و تحلیل شما از آینده داروسازی کشور چیست؟
از آن زمان که ارزش ارز در بازار ۷ تومان بود و به سمت ارز ۸۰ تومانی و بعد ۱۷۰ تومانی طی طریق می کرد ما در حوزه فعالیت خودمان منتقد روشی بودیم که ارز به برخی اقلام اختصاص می یافت و شامل برخی اقلام نمی شد یا اختصاص ارز با قیمت های متفاوت وجود داشت.
این طور حمایت ها مثل شترسواری دولا دولا است شما به جای اختصاص ارز مرجع و نیمایی، بیمه خود را تقویت و ارز را آزاد کنید. شما یارانه ای را که به مواد موثره ی محصول می دهید به بیمه ها اختصاص دهید. این روش باعث خارج شدن همه از بلاتکلیفی است. چرا خریداری یک ماده با ارز مرجع این چنین فوت زمانی به دنبال دارد؟
چون محدودیت های استفاده از این ارز دامن گیر همه صنعت است. اگر چه استفاده از ارز نیمایی نقدینگی بالایی را به شرکت تحمیل می کند اما تکلیفش معلوم است. این هم به نفع تولیدکننده و هم در راستای منافع مصرف کننده است. ارز را یکدست کنید و شاهد فوایدش باشید. این واقعیت را همیشه عنوان کردیم اما تحلیل آن توسط برخی مسئولین دشوار است.
با توجه به روند سریع تغییرات اقتصادی در کشور پر فراز و نشیب ایران، چه اهدافی در سال آتی برای شرکت برنامه ریزی کرده اید؟
اگر شرکتی بخواهد مسیر پیشرفت را در پیش گیرد باید طرح های توسعه ای داشته باشد. ابتدای کار توسعه محصول و بعد از آن توسعه اشکال دارویی است. البته سرمایه گذاری در توسعه اشکال دارویی دشوار است اما می توان با توسعه محصول، زمینه رشد توسعه اشکال دارویی را فراهم ساخت. آینده روشن در انتظار شرکت هایی است که طرح های توسعه ای برای محصول و اشکال دارویی خود داشته باشند.
