مصاحبه اختصاصی آفتاب سلامت با پرفسور سودابه داوران
پرسش‌های مبتنی بر پژوهش و تحقیق سردبیر «آفتاب سلامت» از برنده جایزه یونسکو پرفسور سودابه داوران و پاسخ های در خور تعمق این بانوی دانشمند میتواند در یکی از رقابت‌های شگفت‌انگیز این ایام در سطح بین‌المللی در راستای تولید داروهای نسل جدید برای داروسازان، پزشکان و محققین ایران عزیز، روشن شدن چراغ تازه‌ای باشد در راهی که محتاج نورافشانی‌های علمی بسیار است. با ما در مطالعه این پرسش و پاسخ های جالب همراه باشید.
همان طور که مطلع هستید طبق اظهارات سخنگوی دانشگاه هاروارد، تحقیقات مهمی برای غلبه بر پیری در دست انجام است. پرفسور دیوید سینکلر از هاروارد، همراه تیم تحت هدایت خود در آمریکا قصد دارند اثر آنزیم (نیکوتین‌آمید آدنین دی‌نوکلئوتید) را در شکل (+NAD) به صورت یک داروی تغذیه کننده‌ی میتوکندری بر ۲۵ داوطلب دانشگاه هاروارد بیازمایند.
در موازات تحقیق این دانشمند آمریکایی هم‌زمان پرفسور ولادیمیر اِسکولاچِف و تیمش در دانشگاه مسکو، یک تیم پژوهشی ژاپنی در دانشگاه توکیو و گروهی در انگلیس، با امکانات قابل توجه دانشگاهی در حال پیشبرد تحقیقات خود پیرامون تلاش برای کند کردن روند پیری هستند.
عجیب‌تر از این ماراتن علمی و جهانی، سازندگان مکمل در قاره‌های مختلف هستند که داروی در دست آزمایش را ساخته و در معرض فروش قرار دادهاند.
بر اساس نقشه راهی که گروه‌های علمی دست اندرکار پروژه‌ی جوانی در مجلات معتبر پزشکی منتشر کرده‌اند و فرمولاسیون‌های درج شده‌ی این تحقیق در دانشنامه‌های آنلاین، تولیدکنندگان عجول مکمل، داروی مذکور را در سایت‌های فروش آنلاین از جمله آمازون، به مشتاقان و علاقمندان جوانی عرضه کرده اند.
در زمره فروشندگان این دارو می توان به شرکت Fractal Health در کالیفرنیا، REVGENETICS در فلوریدا، Soma در ژاپن و حتی شرکت Mirai در سنگاپور اشاره کرد.
سه سال از انتشار اخبار این تحقیقات و پژوهش‌ها در رسانه‌ها می‌گذرد و ظاهرا فرمولاسیون داروی مورد نظر هم منتشر شده است، داروسازی‌های کشورهای مختلف، حتی داروسازی کوچکی چون Mirai در کشوری مانند سنگاپور، مدعی شده‌اند داروی گروه‌های پژوهشی را هم‌زمان با آزمایش آن، تولید کرده‌اند.
آیا این داروهایی که با اسم NMN در معرض فروش گذاشته شده اند، همان داروی کاهش سرعت پیری و جوان ساز هستند یا نوعی مکمل با ترکیبات ساده ویتامین B3 و نیاسین هستند که برای بازارگرمی، آن را به عنوان داروی ضد پیری تبلیغ می‌کنند؟ لطفا مخاطبین داروساز «آفتاب سلامت» را از نوع آزمایشات تیم پروفسور سینکلر و تیمهای رقبا در سایر کشورها مطلع کنید و توضیحات تشریحی لازم را حول و حوش این موضوع علمی با ما در میان بگذارید.
تئوریهای متعددی در ارتباط با پیری وجود دارند که دوتا از شاخص ترین آنها تشکیل رادیکالهای آزاد و تحلیل میتوکندری سلولهاست. میتوکندریها ارگانلهایی در داخل سلولها هستند که مانند نیروگاه سلولی عمل می کنند و وظیفه‌ی آنها تبدیل انرژی شیمیایی غذا به آدنوزینتری فسفات (ATP) است که صورتی از انرژی قابل استفاده توسط سلولهاست. میتوکندریها در اثر افزایش سن، به تدریج از بین می روند و با کاهش فعالیت آنها پیری و یا بیماریهای مرتبط با پیری مانند آلزایمر و دیابت بروز می کنند.
از دیرباز نقش میتوکندریها در پیری مشخص شده است. در جریان پیری،DNA هسته‌ی سلول و DNA میتوکندریایی ارتباط خود را از دست میدهند و اگر بتوان ارتباط بین هسته و میتوکندریها را با یک‌سری وقایع مولکولی برقرار نمود امکان معکوس کردن فرایند پیری وجود دارد.
تحقیقات اخیر نشان داده اند که با استفاده از یک مولکول طبیعی به نام نیکوتین‌آمیددی نوکلئوتید (NAD) می‌توان شبکه اطلاعاتی بین هسته‌ی سلول و میتوکندریها را مجددا برقرار نمود و علایم بیولوژیک سلولهای جوان را در سلولهای پیر به وجود آورد.
یکی از برجسته ترین دانشمندانی که در این زمینه فعالیت می کند پرفسور دیوید سینکلر (DAVID SINCLAIR) از دانشگاه هاروارد است. پرفسور سینکلر و تیم تحقیقاتی‌اش توانسته اند با استفاده از تجویز NAD، بافت بدن موش دو ساله را به بافت بدن موش شش ماهه تبدبل کنند. او این موفقیت را تبدیل یک انسان ۶۰ ساله به یک انسان ۲۰ ساله تشبیه نموده است.
کمپانی ELYSIUM HEALTH که توسط بیولوژیستی از دانشگاه MIT به نام LENNY GUARENTE (مربی سابق پرفسور سینکلر) تاسیس شده است فراورده ای به نام BASIS وارد بازار نمود که علاوه بر نقش NAD به مکمل دیگری به نام نیکوتین‌آمیدریبوزید(NR) در آن استفاده شده است.
در این کمپانی نام پنج برنده جایزه‌ی نوبل نیز دیده می شود. در فرمولاسیون BASIS علاوه بر NR ماده‌ی دیگری به نام PTEROSTIBENE که یک پلی‌فنل گیاهی شبیه به رزوراترول (RESVERATROL) است نیز موجود است. رزوراترول که در چند روز بعد از گزارش ELYSIUM،کارخانه ی CHROMA DEX اعلام کرد موفق به ساخت فراورده ای از NR شده است که می تواند سبب افزایش NAD در انسان شود. در تیم محققان این شرکت نام ROGER KORN BERG از دانشگاه استنفرد دیده میشود که در سال ۲۰۰۶ جایزه ی شیمی را دریافت نموده و پدرش ARTHUR KORN BERG برنده ی جایزه نوبل به خاطر مطالعاتش در مورد تاثیر NR در پیری بوده است.
در جریان داستان NAD به مولکول دیگری به نام سیرتوئین (SIRTUIN) بر می‌خوریم. آنزیمی که نقش کلیدی در استیلاسیون پروتئینی وابسته به NAD، متابولیسم چربی ها در بافتهای چربی و ترشح انسولین در پانکراس دارد. این آنزیم در رزوراترول وجود دارد و آزمایشات نشان دادهاند می تواند موشها را در مقابل رژیم غذایی غنی از چربی محافظت کند.
آن چه که پرفسور سینکلر اعلام کرد این بود که در اثر تزریق ماده ای به نام نیکوتین‌آمیدمونونوکلئوتید (NAD ) و نیکوتین‌آمیدریبوزید (NR) که ویتامین پیش ساز NAD است می‌توان روند پیری سلولها را معکوس نمود. اهمیت نتایج تحقیقات تیم سینکلر این بود که راه جدیدی ارائه نمود کهNAD و SIRTUIN ها می‌توانند با هم کار کنند؛ با این روش، هسته ی سلولها علایمی به میتوکندری می رسانند که سبب افزایش عملکرد طبیعی آنها میشود.
اهمیت فراورده ی ELYSIUM هم این بود که اثرات هم افزایی NR و PTEROSTILBENE را ارائه نمود. این ماده قوی تر از رزوراترول بوده و ۴ برابر بیشتر از آن وارد خون می شود.
نتایج تحقیقات سینکلر به امکان درمان آسیب های DNA در اثر تابش نیز قابل تعمیم است. وقتی سلولهای بدن در معرض تابش نور آفتاب قرار می گیرند DNA آسیب می بیند.
وقتی فضانوردان در فضا در معرض تابش های کیهانی قرار می گیرند پدیده‌ی پیری سلولها سریعتر میشود و ضعف عضلانی و کاهش حافظه زودرس نیز مشاهده میشود. حتی سفرهای طولانی با هواپیما نیز بدن انسان را در معرض این نوع امواج قرار میدهد. تاثیر NMN در کاهش آسیبهای DNA توجه سازمان ناسا (NASA) را نیز به خود جلب نموده است؛ زیرا نتایج تحقیقات دانشمندان نشان داده است که تجویز پیش سازNAD یعنی NMN میتواند توانایی سلولها را در ترمیم DNA در اثر پیری یا تابش افزایش دهد.
دو تیم تحقیقاتی در دانشکده ی پزشکی دانشگاه KEIO در شهر توکیو و دانشگاه پزشکی سنت لوئیس، دانشگاه واشینگتن نیز مشترکا به فازI مطالعات بالینی NMN را بر روی انسان آغاز کرده اند.
در حال حاضر NMN و NR به صورت مکملهای غذایی، افزودنیهای غذایی یا Nutraceutical در بازار وجود دارند؛ بعد از تکمیل مطالعات انسانی خواهند توانست به صورت دارو یا PHARMACEUTICAL معرفی شوند.
پروفسور ولادیمیر اِسکولاچِف مدعی است تا چند ماه دیگر داروی نهایی تحقیقات جوانی را روانه‌ی بازار کشور خود، روسیه خواهد کرد و برای اثبات این ادعا، داروی تازه‌ای تحت عنوان Visomitin را به عنوان پیش درآمد نوآوری‌های تیم خود، پس از تایید وزارت بهداشت روسیه، روانه‌ی بازار دارو کرد. این دارو از خانواده‌ی آنتی اکسیدان‌های مصنوعی معجزه‌گر است که در آن از آنزیم جدید SkQ1 برای مداوای سندرم چشم خشک و همچنین آب مروارید و مواردی دیگر از مشکلات چشمی استفاده میشود. با توجه به روابط دوستانه‌ی ایران و روسیه، آیا نمی‌توان با تعریف پروژه‌هایی مشترک، در این موفقیت‌های چشم‌گیر همیاری‌های فرامرزی انجام داد و نام ایران را نیز وارد این رکورد بین المللی کرد؟
علاوه بر دانشمندان آمریکایی و ژاپنی و آلمانی، اخیرا پرفسور روسی VELADIMIR SKULACHEV بر روی یک داروی آنتی اکسیدان که در میتوکندری تجمع می یابد و آن را از آسیب اکسیداتیو محافظت می کند کار کرده است. داروی تیم تحقیقاتی روسی به نام VISOMITIN در درمان بیماریهای چشمی مانند آب مروارید و خشکی چشم تائید شده است و به صورت قطره موجود است.
آنتی اکسیدانی که میتوکندری را هدف قرار می دهد یون SKQ نام دارد و با این که در انگلستان و آمریکا بر روی این ترکیب کار می کنند اما اولین بار گروه روسی آن را به صورت دارو وارد بازار کرده است.
در سال ۲۰۰۰ نیز کمپانی داروسازی GLAXO SMITH KLINE دارویی به نام LOVAZA که از روغن ماهی استخراج شده و توسط FDA تایید شده بود برای کاهش تری گلیسرید خون وارد بازار نمود. در حال حاضر NR که فعال کننده ی تولید NMN در بدن شناخته شده است توسط کمپانی CHROMA DEX پتنت شده است. در ایران نیز تحقیقاتی بر روی فرمولاسیون فراوردههای محتوی NMN به صورت محدودی انجام گرفته است. تحقیقات در ارتباط با کاهش استرس اکسیداتیو و هدف قرار دادن میتوکندری سلولها توسط آنتی اکسیدانها نیز انجام می گیرد.
با توجه به نتایج تحقیقات دانشمندان روسی و با در نظر گرفتن این مطلب که اولین فراورده ی دارویی در ارتباط با جلوگیری از روند تحلیل میتوکندریها توسط دانشمندان روسی وارد بازار دارویی شده است، تعریف پروژه های مشترک بین محققین ایرانی و روسی میتواند بسیار ارزشمند باشد.
اگر بازار فروش NR یا NMN به مکملهای غذایی برای افراد سالم و دارو برای افراد بیمار شکافته شود، سود زیادی از فروش آن عاید میشود یعنی دو بازار جداگانه از یک ترکیب.
چاپ مقاله در نشریات خارجی کار خوبی است اما آیا بسنده کردن به همین کافی است؟ دانشمندان کشورهای دیگر مدام پژوهشهای عملی خود را به صورت نقشه راه در مجلات پزشکی چاپ می‌کنند. به نظر شما چگونه باید آنلاین‌تر و به روزتر عمل کرد و سهمی کاربردی، از دانش‌های به اشتراک گذاشته شده جهانی را صرف مشتاقان ایرانی دریافت این رهاوردهای نوظهور پزشکی و درمانی کرد؟
در حال حاضر، هدف اصلی پژوهش، تولید علم جدید و توسعه ی مرزهای دانش و فناوری است. برای عرضه ی نتایج پژوهشهای علمی به جهان مسلما چاپ مقالات علمی با ارزش بوده و از وظایف اخلاقی و حرفه ای پژوهشگران است.
اما صرفا چاپ مقالات علمی با داده های مطمئن و معتبر برای اثر گذاری در گسترش علم در جهان کافی نیست .به نظر من لازم است ،هدف اصلی محققان در کشورمان بر اساس نیاز های ملی و منطقه ای باشد و این که همیشه ما کارهای پژوهشی خود را بر اساس معیارهای بین المللی ارزیابی کنیم می تواند ما را از هدف اصلی یعنی تولید علم و فناوری در راستای نیازهای کشورمان دور سازد.در کشور ما به ویژه در دانشگاهها متاسفانه معیار سنجش اعتبار علمی پژوهشگران تعداد مقالات ISI وتعداد ارجاعات به آنها و شاخصهای مشابه دیگر است که کمتر به درد حل مشکلات و نیازهای جامعه میخورد .اگر تولید علم به تولید ثروت منجر نشود از ارزش آن کاسته میشود .بنابراین تحقیقاتی که منجر به تولید محصول در جهت شکوفایی و خود کفایی کشور میشوند حتی اگر به چاپ مقاله ای با تاثیر گذاری بالا طبق برآوردهای کشورهای خارجی منجر نشود از ارزش بالاتری برخوردارند.
با توجه به انتشار فرمولاسیون Nicotinamide Mononucleotide یا همان NMN به عنوان یک آنتی اکسیدان مصنوعی که میتواند از غشای سلول عبور کرده و آسیبهای سلولی را برطرف کند، اگر یک شرکت داروسازی ایرانی، امکانات و سرمایه لازم را در اختیار شما قرار دهد، آیا می‌توانید این دارو یا مکمل را در ایران به تولید صنعتی و انبوه برسانید؟
من همراه با تیم تحقیقاتی و همکارانی که در زمینه های مختلف علوم دارویی، پزشکی، شیمی، پلیمر و نانوتکنولوژی متخصص و مجرب هستند سالهاست که بر روی توسعه‌ی سیستمهای دارورسانی جدید برای داروهای حیاتی مانند داروهای ضد سرطان، دیابت و ضد آلزایمر تحقیق می‌کنم. دارورسانی هدفمند که بتواند به طور انتخابی دارویی را به بافت، اندام یا سلول خاصی هدف بگیرد اساس کارهای تحقیقاتی ما را تشکیل میدهد.
ما بر روی سیستمهای دارورسانی نیاسین و افزایش بهره دهی درمانی آن تحقیق کرده ایم و قابل تعمیم به ترکیبات ضد پیری NR و NMN است. اگر یک شرکت یا کارخانه دارویی داخلی حمایت مالی از این تحقیقات داشته باشد مسلما خواهیم توانست همراه با سایر تیمهای تحقیقاتی کشورمان در رقابت جدید کمپانی های دارویی بزرگ جهان برای ارائهی فرآورده های ضد پیری که در درمان بیماریهای مرتبط با افزایش سن از قبیل نارسایی های قلبی، کاهش حافظه، دیابت و انواع سرطانها نیز دخیل است شرکت نماییم.
تحقیقات پرفسور سینکلر توسط انیستیوی ملی پیری (NATIONAL INSTITUTE ON AGING و NIA / NIH) موسسه ی تحقیقات پزشکی GIEEN، موسسه ی تحقیقات دیابت JUVENILE موسسه ی بیماریهای میتوکندری، برخی NGO ها و حتی ناسا حمایت میشود.
اگر در کشور ما چنین موسسه هایی با هدف ملی از پژوهشهای خاص، تاسیس و سازماندهی شوند و شاخصهای دقیق و حمایت از طرحهای پژوهشی کاربردی تدوین و به درستی اجرا شوند خواهیم توانست گام به گام با پیشگامان علوم و تکنولوژی جهان به ویژه در ارتباط با سلامت انسانها پیش برویم.
