سندرم ایمپاستر impostor یک اختلال روانی است که در آن افراد نمی‌توانند موفقیت‌هایشان را بپذیرند. شواهد بیرونی زندگی بیمار نشان می‌دهد که او با رقابت و تلاش به موفقیت رسیده است اما خود فرد تصور می‌کند که شایستگی موفقیت را ندارد و درواقع با کلاهبرداری به توفیق رسیده است.
او موفقیت خود را به عواملی چون خوش‌شانسی، زمان‌بندی خوب یا فریب دادن دیگران نسبت می دهد و ترجیح می دهد حقیقت باهوش بودن خود و سعی و تلاش هایش در راه دستیابی به پیروزی ها و کامیابی ها را نادیده بگیرد.
افراد مبتلا به سندرم ایمپاستر فکر می‌کنند که فریبکارند و یک روز همه این واقعیت را می‌فهمند.
آیا شما بیشتر اوقات احساس می‌کنید که چنان که باید خوب نیستید؟ شاید دچار خودویرانگری افراد موفق یا سندرم ایمپاستر باشید.
در اینجا می‌توانید ببینید که آیا این نشانه‌ها در شما هست و اگر هست، باید چه کنید.
این نشانگان در افراد گوناگونی دیده می‌شود؛ از مایا آنجلو و تام هنکس تا میشل اوباما و پنه‌لوپه کروز؛
جالب اینجاست که اصلاً هم ربطی به موفقیت و شهرت ندارد. این افراد بی‌‌تردید موفق و خیلی هم معروفند اما همهٔ آنها با سندرم ایمپاستر دست به گریبان هستند.
این سندرم برای اولین بار در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی مطرح شد و برآورد می‌شود که حدود ۷۰ درصد از ما نشانه‌هایی از آن را در زندگی خود داریم.
دکتر سندی مان، استاد روان‌شناسی دانشگاه مرکزی لنکشر در بریتانیا، سه ویژگی اصلی سندرم ایمپاستر یا خودویرانگری افراد موفق را چنین بیان می‌کند:
- اولین ویژگی آن این است که افراد فکر می‌کنند دیگران تصوری اغراق‌شده و بیش‌از اندازه از توانایی‌ها و مهارت‌های آنها دارند، تصوری بسیار بزرگ‌تر از آنچه خود فرد از خودش دارد.
- دومین ویژگی این است که شما در هراس شدیدی هستید که دست‌تان رو شود و دیگران فکر کنند در مورد توانایی‌های خود آنها را فریب داده‌اید.
- و سومین ویژگی این است که به طور مداوم موفقیت‌های خود را با عوامل بیرون از توانایی و مهارت خودتان مقایسه و اندازه‌گیری می‌کنید و می‌سنجید.
احساس نادرست بی‌کفایتی و تردید به توانایی‌های خود فقط مخصوص آدم‌های معمولی نیست، آدم‌های مشهور و با موقعیت‌های ممتاز هم دچار آن هستند.
مشهور است که آلبرت اینشتین به دوستش گفته است که از این همه تشویق و تقدیر از خودش در مورد ایجاد انقلابی در فیزیک احساس ناراحتی می‌کند.
اینشتین گفته است:«این اعتماد‌به‌نفس اغراق‌شده که برای کارهای همه عمرم به وجود آمده است، مرا آزار می‌دهد. این حس مرا وا‌می‌دارد خودم را ناخواسته آدم کلاهبرداری ببینم».
تام هنکس بازیگر و ستارهٔ بیش از ۷۰ فیلم که دو بار برندهٔ جایزهٔ اسکار شده است در سال ۲۰۱۶ گفت که او هم در کار خود با تردید به توانایی‌هایش درگیر بوده است.
هنکس به ان‌پی‌آر، رادیوی ملی آمریکا می‌گوید: «مهم نیست چه کرده باشیم، همیشه زمانی می‌رسد که فکر می‌کنی، من چطور به اینجا رسیدم؟ اگر مردم بفهمند که من در واقع فریب‌شان دادم و همه اینها را از من پس بگیرند؟»
میشل اوباما می‌گوید که «سندرم ایمپاستر او را عاجز کرده بود» چون بر باورش از خودش و اعتماد به نفس او تأثیرگذاشته بود.
«من هنوز اثراتی از سندرم ایمپاستر در خودم دارم. هرگز به کلی از بین نمی‌رود، این احساس که نمی‌دانم آیا دنیا مرا قبول خواهد کرد. من فقط میشل رابینسون هستم، دخترک کوچکی از جنوب که به مدرسهٔ دولتی می‌رفت».
خودویرانگری
کمی شک و تردید به توانایی‌های خود، برای پیشرفت شخصی خوب هم هست اما سندرم ایمپاستر به سرعت تبدیل به خودویرانگری می‌شود.
دکتر مان می‌گوید که بیمارانی مبتلا به این بیماری داشته است که می‌خواستند شغل‌های بسیار بلند‌پروازانه را رها کنند «چون می‌ترسیدند دیگران فکر کنند که آنها فریبکارند، با اینکه به خوبی می‌دانستند که چنین نیست».
افراد مبتلا به بیماری خودویرانگری افراد موفق، برای پیشرفت در شغل و حرفهٔ خود هم دچار تردید و ترس می‌شوند چون فکر می‌کنند تا همین اندازه هم بیش از حد پیش رفته‌اند.
هانی لنکستر جیمز، روان‌شناس می‌گوید: تجربهٔ داشتن بیماری ایمپاستر مانند این است که در تمام عمر با این ترس و نگرانی زندگی کنیم که دیگران ما را فریبکار بدانند و روزی بفهمند که در حد انتظارات و توقعات آنها نبوده‌ایم.
«اگر اجازه دهید که این بیماری مهار زندگی شما را در دست بگیرد، می‌تواند شما را از رسیدن و دستیابی به موقعیت‌ها و دستاورد‌های بی‌نظیری که توانایی آن را هم دارید، باز دارد».
والاس، روان‌شناس می‌گوید: «این بیماری به روابط بین افراد هم آسیب می‌زند».
دشوار است که به توانایی‌ها و موفقیت‌های خود نگاهی واقع‌بینانه داشته باشید اما برای غلبه بر سندرم ایمپاستر لازم است که این کار را انجام دهید
«ممکن است تعجب کنیم که ما چطور اینقدر خوش‌شانس بوده‌ایم یا اگر دیگری روزی خودِ حقیقی ما را بشناسد چه می‌شود. ممکن است نگران این باشیم که شریک زندگی خود را ناامید کنیم یا فکر کنیم که توان هماوردی با رقیب را نداریم. ممکن است در گذشته روابطی داشته‌ایم که خوب نبودند و فکر کنیم این یکی آنقدر خوب است که ما با بضاعت ناکافی مان شایستگی حفظ چنین رابطه والایی را نداریم».
چطور می‌توانیم سندرم ایمپاستر را مهار کنیم؟
اگر فکر می‌کنید دچار سندرم ایمپاستر هستید، می‌توانید با انجام این کارها به سوی بهبود حرکت کنید:
بدانید که تنها نیستید. وقتی با دوستان و بستگان خود در ان باره حرف بزنید در‌خواهید یافت که خیلی از آدم‌های دیگر هم افکار و احساسات مشابهی دارند.
فهرستی از دستاورد‌ها و توانایی‌های خود تهیه کنید. دکتر مان می‌گوید این کار کمک می‌کند تا تمام دلایل گوناگونی که فکر می‌کنید باعث موفقیت شما شده است را با درصد مشخص و معین بدانید. ممکن است به اشتباه همه آن را بر عهدهٔ شانس و اقبال گذاشته باشید اما وقتی قابلیت ها و توانمندی های خود را روی کاغذ بیاورید، درمی یابید مرتکب چه قضاوت نامنصفانه ای شده اید”.
بازخورد و نظر افراد منصف را بپرسید. وقتی از نگاه دیگران خودتان را ارزیابی کنید، خودباوری و اعتماد به نفس قابل توجهی نصیب تان خواهد شد.
خود یا رابطهٔ خود را با دیگران مقایسه نکنید. بهترین معیار داوری مقایسه کردن خودتان با وضعیت سال پیش خودتان است.
«شکست» را بپذیرید. کسانی که دچار این بیماری هستند هیچ‌چیز جز کار کامل و بی‌نقص را از خودشان نمی‌پذیرند. دکتر مان می‌گوید:«لازم نیست همیشه بدرخشید اما می‌توانید همیشه خوب باشید».
