تغییر پارادایم های قدیمی صنعت دارو؛ سیاست اصلی شرکت پخش رازی
گفت و گوی اختصاصی با «محمدرضا اسدآبادی» مدیرعامل شرکت پخش رازی (قسمت اول)
آفتاب سلامت در ادامه سیاست به اشتراک گذاری دانش و تجربیات نخبگان، به سراغ پخش رازی یکی از فعال ترین و بزرگ ترین مراکز پخش دارو در ایران رفت و با مدیرعامل این شرکت سرد و گرم چشیده به گفتگو نشست. با ما در این پرسش و پاسخ های در خور تعمق همراه باشید.
اهم مطالب
- چالش هایی مثل بی انضباطی، بدهی و پرداخت های غیر حرفه ای دولت به شرکت های دارویی، آسیب های زیادی را سبب ساز شده است.
- ما امروز در یک اقیانوس آبی و آرام بنگاهداری نمی کنیم. محیط و اکوسیستم این کسب وکار به شدت متلاطم است.
- باید با تفکر و اندیشه نو، فرهنگ دانش گرایی و نوآوری، بهره مندی حداکثری از نخبگان و جوانان و رسوخ تکنولوژی و فناوری اطلاعات پارادایم های فعلی این صنعت را تغییر داد.
- تحریم ها از اساس ظالمانه و غیر انسانی است. این سیاست غیرانسانی سلامت مردم کشور را هدف گرفته است. عملکرد کشورهای تحریم کننده با روح سند اهداف هزاره توسعه در تضاد است.
- آینده این صنعت وابسته به نخبگان و جوانان است.
- توسعه صادرات در راستای سیاست های اقتصاد مقاومتی است. توسعه صادرات موجب افزایش کیفیت محصولات و رقابت پذیری بنگاههای دارویی می شود. تولید و حضور در کلاس جهانی، مزایای بسیاری برای این شرکت ها خواهد داشت.
- باید تفکر نظام تعالی را در این صنعت نهادینه کنیم و هرگز از حرکت رو به جلو دست نکشیم. تمامی همکاران خود در این صنعت را به نوآوری و تغییر پارادایم های بعضاً کهنه این صنعت دعوت می نمایم.
لطفاً به عنوان مدیرعامل شرکت پخش رازی، تجارب و سوابق کاری خود را با مخاطبین ماهنامه آفتاب سلامت در میان بگذارید.
من محمدرضا اسدآبادی حدود ۲۶ سال سوابق اجرایی در حوزه ها و صنایع مختلف دارم که قریب به ۶ سال است که در صنعت دارو به کار اجرایی مشغول هستم.
صنعت دارویی کشور در زمینه ی خودکفایی در قیاس با سال های پیش از انقلاب، به جایگاه درخشانی رسیده است. پخش رازی در این تحولات سازنده چه نقشی را برعهده داشته است؟ و اهالی صنعت در این باره چه نظری دارند؟
شرکت های پخش حلقه واسطی میان تولیدکنندگان – واردکنندگان (تامین کنندگان) و بازار عرضه عمومی است. در واقع ما با رعایت استانداردهای تخصصی همانند GDP و GSP، چارچوب های مورد تاکید نگهداری و انبارش دارو و توزیع مویرگی دارو، سعی کردیم در ماموریت اصلی شرکت که توزیع دارو است موازین تعریف شده را حتی بالاتر از انتظارات سازمان غذا و دارو رعایت کنیم. به طور مثال پخش رازی بزرگ ترین زنجیره سرد یا زنجیره داروهای یخچالی را تحت مالکیت خود دارد و با کیفیتی مورد تایید و تحسین شده از مراکز نظارتی به انجام کار مشغول هستیم. در کنار رقیب هم سطح، شرکت پخش رازی گسترده‌ترین توزیع سراسری دارو را انجام می‌دهد. این شرکت در تمام جغرافیای ایران عزیز، در مرزهای کشورمان با حساسیت بالا؛ با رعایت اصول و حفظ کیفیت دارو انجام وظیفه می‌نماید. ما در هر شهر و روستا و حتی مناطق محروم و کمتر توسعه یافته، همانند تهران احساس مسئولیت خود را در سطحی بالا حفظ کرده‌ایم. به طور خلاصه سعی کردیم شرط انصاف و توزیع یکسان را برای تمام مشتریان در نظر داشته باشیم که البته این مهم مسئولیت و رسالت اجتماعی این شرکت است. البته اگر در جایی کاستی دیده شده قطعاً سهوی بوده، چرا که توزیع سراسری این شرکت، کارنامه ای مستند و شایسته دارد.
وضعیت کنونی شرکت پخش رازی چگونه است و این شرکت با توجه به توضیحات شما با چه چالش هایی مواجه است؟
شرکت پخش رازی در مولفه های زیادی، پیشگام و پیشرو صنعت توزیع کنندگان دارو است. البته مشکلات و چالش هایی وجود دارد اما اکثر آنها از محیط خارجی و کلان به شرکت های مختلف دارویی مثل پخش رازی تحمیل می شود. چالش هایی مثل بی انضباطی، بدهی و پرداخت های غیر حرفه ای دولت به شرکت های دارویی، آسیب های زیادی را سبب ساز شده است. ما امروز در یک اقیانوس آبی و آرام بنگاهداری نمی کنیم. محیط و اکوسیستم این کسب وکار به شدت متلاطم است.
ارزیابی بنده این است که صنعت توزیع دارو در شکل سنتی دوام نخواهد آورد و دیر یا زود باید خود را با نوآوری‌ها و دانش در حال ارتقای این صنعت در دنیا همسان سازی کند. به طور مثال وقتی می‌خواهیم داروهای نیازمند شرایط ویژه را در شرکت‌های پخش نگهداری کنیم، باید زیرساخت‌های ضروری، از قبل برنامه‌ریزی و مهیا شده باشند. از اقدامات ضروری سازمان غذا و دارو این است که باید در اتاق فکر خود، نقشه راهی برای عرضه برخی اقلام نظیر مکمل ها در فروشگاه‌های زنجیره‌ای طراحی کند و بعد از آن ما شرکت‌های پخش، موظف به تغییر وضعیت شویم. روش‌های سنتی که اینک در شرکت‌های پخش اجرا می شوند دیر یا زود محکوم به شکست خواهند بود.
دنیای امروز، دنیای تغییرات است و پدیده تغییر بر تمامی زندگی بشر سایه افکنده است. در چنین شرایطی آیا می توان شرکت ها و ساختارهای دانش بنیان دارویی را با تفکرات قدیمی و منسوخ اداره کرد؟ آیا بدون راهبرد و تفکر استراتژیک می توان در این صنعت مسیر تعالی را طی کرد؟ یقیناً باید با تفکر و اندیشه نو، فرهنگ دانش گرایی و نوآوری، بهره مندی حداکثری از نخبگان و جوانان و رسوخ تکنولوژی و فناوری اطلاعات پارادایم های فعلی این صنعت را تغییر داد.
ماهنامه آفتاب سلامت تنها مجله دارویی و پزشکی بود که دو سال پیش از آغاز تحریم همه جانبه ی آمریکا، دقیقاً شرایط فعلی را پیش بینی کرده و هر ماه طی مصاحبه‌ای با یکی از مدیران دارویی، روش های مواجهه با تحریم را از دست اندرکاران تولید جویا می‌شد.
اینک به زمان وقوع موقعیت پیش بینی شده رسیده‌ایم. فکر می کنید مدیران دارویی چگونه باید نیاز بازار را رفع کنند و در این تلاش مجدانه، مدیران دولتی چه وظایفی دارند؟
در کنار ماهنامه آفتاب سلامت بسیاری از افرادی که در حوزه دارو فعالیت می کنند توصیه های لازم را به اصحاب امر ارائه کرده اند. خود بنده در جلساتی که در سازمان غذا و دارو و حتی در فرصتی که دست داد در مقام مشورت در مجلس اعلام کردم مشکلاتی در پیش است که ما باید برای حداقل سازی اثرات آن برنامه ریزی کنیم. مثل خیلی از موارد دیگر مدیران و سیاست‌گذاران برای رفع موانع صنعت دارو اقدامات لازم را دیر انجام دادند. می‌توانستند خیلی زودتر ساز و کار مالی نظام سلامت را اصلاح کنند. بازگشت به موقع پول صنعت دارو از سوی سازمان بیمه گر و مشتریان دولتی می توانست چاره‌ساز باشد اما متاسفانه این کار انجام نشد و ما در بحث تامین مواد اولیه با چالش‌های زیادی مواجه شدیم و هزینه‌های چند برابری پرداخت شد. علی‌رغم این که مشکلات در حال وقوع قابل پیش‌بینی بودند، اما به خوبی مدیریت نکردیم. اما اینکه در حال حاضر چه باید کرد نیاز به بررسی شرایط و اوضاع و احوال دارد. شایسته است دولت خیلی شفاف و واضح با توجه به رویکردی که در برابر تحریم‌های ظالمانه دارد وضعیت این صنعت را به صورت ویژه جدا از سایر صنایع مشخص کند. اگر قرار است روند تحریم را به این شکل تحمل کنیم برای تامین غذا و داروی کشور باید ساز و کاری مناسب مهیا کنیم. بخش خصوصی در شرایط فعلی به وضعیت بحرانی دچار شده است کما اینکه شرکت های زیادی از این شرایط نابسامان آسیب دیده اند و تا مرز تعطیلی پیش رفتند.
کشورهای غربی بارها تاکید کرده اند غذا و دارو در زمره مصادیق تحریم نیست اما اینک برای انجام عملیات بانکی پرداخت ها با مشکل مواجه هستیم . در مواجهه با این معضل آیا نمی توانیم برای رفع نیازهای غذا و دارو، با عرضه بخشی از نفت صادراتی، نهاد های بین المللی را وارد گود کنیم؟
سازمان ملل دارای زیر مجموعه هایی مانند یونیسف، یونسکو یا WHO سازمان بهداشت جهانی است. آیا نمی توان با تکیه بر توافق ۱۹۱ کشور در تامین اهداف توسعه هزاره، بند پنجم توافقنامه، مرکزی موظف شود تا نیازهای غذا و داروی کشور در شرایط تحریم را مرتفع کند و بدون بروز مشکلات بانکی از کانال این نهاد کارها انجام پذیرد؟
به نظر شما ابتکار عمل های دیپلماتیک متولیان وزارت امور خارجه، چه راهکارهای عملی و کاربردی را می تواند در راستای گره گشایی از امور صنعت دارو، پیش پای تولید کنندگان قرار دهد؟
این تحریم ها از اساس ظالمانه و غیر انسانی است. از طرف تحریم کننده باید سوال کرد که چرا اهداف هزاره توسعه و صلح و امنیت جهانی را نقض کرده است. آیا دارو ابزاری برای اعمال فشار بر یک کشور است؟ به مخاطره انداختن نظام سلامت و بهداشت یک کشور را چه می توان نامید؟ این سیاست غیرانسانی سلامت مردم کشور را هدف گرفته است. مگر کشورهای تحریم گر مثل آمریکا تاکنون بندهای دیگر اهداف توسعه هزاره را نیز نقض نکرده اند؟ عملکرد این کشورها با روح سند اهداف هزاره توسعه در تضاد است.
یا بعضاً بحث هایی در مورد تبادل نفت و دارو یا غذا انجام می شود. من از اساس مخالف بحث هایی مثل تبادل نفت در برابر دارو هستم و این مورد را توهین رسمی می‌دانم. این مورد من را به یاد عراق می‌اندازد که در آن زمان دچار اشتباهات استراتژیک بین المللی شده بود و ظلم های زیادی به ملت خویش و کشورهای همسایه روا داشت. اما کشور ما خطایی مرتکب نشده است که سیاست نفت در برابر غذای اروپا و آمریکا را بپذیرد. من صد در صد با این موضوع مخالفم حتی اگر این موضوع هم مطرح شد ما باید مخالفت خود را اعلام کنیم. کشور یا دولتی که خطایی کرده و آسیبی جهانی وارد کرده باید به این شکل کنترل شود. به مدد جوانان نخبه ما ظرفیت‌های زیادی داریم که با یک جهت گیری مناسب می‌توان کمبود منابع را جبران کرد. صنعت داروی کشور صنعتی خودکفا و خوداتکا است که روی پای خود ایستاده و از بسیاری از صنایع دیگر کشورمان جلوتر است. آینده این صنعت وابسته به همین نخبگان و جوانان است. ما حتی در حوزه‌ی داروهای تِک هم کارهای نوین و جدیدی انجام داده‌ایم. در کل خاورمیانه، کشوری هم سطح ایران وجود ندارد که در صنعت دارو به اندازه ما پیشرفته باشد. با این حال اگرچه در زمینه تامین مواد اولیه برای تولید دارو مشکلاتی وجود دارد، اما محتاج تامین صد درصدی دارو از اغیار نیستیم.
نیاز صنعت به طرح ریزی و مهندسی مجدد صنعت
در حال حاضر ما بیشتر به طراحی و مهندسی مجدد نیاز داریم. سازمان غذا و داروی ما به جای این که تجربه‌های آزموده شده گذشته را دوباره بیازماید باید با یک نگاه و تفکر متکی به مهندسی، راهکارهایی برای حل و فصل دائمی مشکلات بیاندیشد. این که ما به چه کالاهایی نیاز داریم، تیراژ مصرف چه قدر خواهد بود، روی این تیراژ چه میزان به واردات مواد اولیه نیاز داریم؛ راهکارها می بایست پاسخگوی سوالات اصولی صنعت باشد. ما یک بار برای همیشه به یک طراحی و مهندسی اصولی نیاز داریم؛ نباید منفعلانه با موضوع برخورد کنیم و بگوییم نفت می‌فروشیم و در مقابلش دارو و غذا می‌گیریم. وضعیت ما با شرایط گذشته عراق و یا سایر کشورهایی که با این شیوه مهار شدند، تفاوت‌های اساسی دارد.
در شرایطی که تحریم و تورم مشکلات سنگینی برای شرکت‌های تولیدکننده دارو به‌وجود آورده‌اند چه تدبیری برای بازگشت سریع تر سرمایه‌گذاری های صنعت دارو وجود دارد؟ منظور بازگشت پول داروسازها و پخش دارو از سوی بیمه‌ها و مشکل نخ نما شده مشهور است.
روش‌هایی که در سازمان بیمه‌گر مورد استفاده قرار می گیرد به‌روز نیست و باید در آن تجدید نظر کرد. این قانون برای روزگاری کاربرد داشت که فناوری اطلاعات توسعه پیدا نکرده بود و در ایامی مورد استفاده قرار می‌گرفت که با این تعداد بیمه‌شده و با این حجم داروها و تعدد و تنوع درمان ها مواجه نبودیم. دنیای امروز، دنیای تکنولوژی و کاربردهای هوشمندانه آن است. در این دوره ملزم هستیم فاکتورهای مختلفی را برای امور بیمار در نظر بگیریم. نرخ مراجعه به پزشک در مقایسه با گذشته افزایش چشمگیری دارد. البته ابزار و ادوات زیادی را برای مدیریت این شاخص‌ها در اختیار داریم که می‌توانیم با بهره‌برداری درست از آنها موارد را تحت کنترل خود درآوریم. در ارتباط با طرح تحول سلامت، هزینه‌های قابل توجهی صرف شده اما با توجه به این میزان هزینه، به خروجی متناسبی دست پیدا نکرده‌ایم. همه واقف هستند که این طرح معضلات زیادی به همراه داشته است. در زمینه دستمزد پزشکان، استفاده بی‌رویه از داروها و همین طور جراحی‌های غیر ضروری بحث‌هایی وجود دارد. با اجرای عجولانه این طرح شاهد وقایع ناخوشایندی بودیم که می‌توانست با هم‌اندیشی و تکیه به خرد جمعی، رخ ندهد. وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر باید نوعی سیستم نظارتی را طراحی می‌کردند که بر تصمیم‌گیری‌ها حاکم می‌شد. وقتی یک پزشک یا جراح، پروتز و یا دارویی را پیشنهاد می‌کرد، باید بررسی می‌شد آیا واقعاً تشخیص پزشک در این زمینه درست است؟ آیا بر میزان هزینه‌ها یک ساز و کار نظارتی وجود داشت؟
فرض کنید بیماری مراجعه کرد و نسخه ای گرفت و کالایی گران قیمت در اختیارش قرار داده شد. چه ساز و کاری اندیشیده شده که این کالا سر از بازار سیاه یا آزاد در نیاورد؟ سوء‌استفاده‌ها و مشکلات این‌چنینی باعث توزیع ناعادلانه منابع و نهایتاً توقف طرح تحول سلامت خواهد شد.
در آغاز پیاده‌سازی طرح تحول سلامت، سر و صدای زیادی به‌‌راه افتاد ولی در حین اجرای آن به‌تدریج مشکلات آن آشکار شد. مادامی که در سیستم بهداشت و سلامت، نسخه الکترونیکی راه‌اندازی نشود و برای مردم عزیز کشورمان پرونده پزشکی الکترونیکی طراحی نکنیم، شاهد شکوفایی سیستم بهداشت و سلامت عمومی نخواهیم بود. مادامی که سیستم ارجاع را باز تعریف نکنیم و نظارت صد در صدی بر مصرف دارویی بیمار نداشته باشیم، سازمان بیمه‌گر از عهده هزینه‌ها بر نخواهد آمد. در شرایط فقدان یک سیستم نظارتی هوشمند، هزینه‌های بیشتری متوجه نظام سلامت کشور خواهد شد. ما باید روش‌های موفق انجام کار را در دنیا رصد کنیم. باید از متولیان پیروز در سیستم‌های موفق بهداشت و سلامت، روش انجام درست کارها را بهینه‌کاوی کنیم. در بحث درمان، فشاری که به سازمان‌های بیمه‌گر و دولت وارد می‌شود فشار بسیار سنگینی است و می تواند موجب توقف کامل طرح شود. اینکه دولت را تحت فشار قرار دهیم تا مجبور به انجام هزینه‌های بیشتر شود، سیاستی ویرانگر است. لذا همه اهالی صنعت باید کمک فکری دهند تا کاستی‌ها برطرف شده و کنترل و نظارت مورد نیاز برای حرکتی پیوسته و حرفه‌ای تامین گردد. در حال حاضر نظارت بر گردش مالی بیماران از لحاظ بیمه ای بسیار ضعیف است.
ما در نظام مقدس جمهوری اسلامی مشکل تخصص از منظر پزشکی نداریم. در زمینه مسائل مالی هم مانعی بر سر راه نیست. مشکل اصلی بی انضباطی مالی است. متاسفانه برای به‌کار گیری پول و منابع موجود برنامه‌ریزی صحیحی انجام نمی‌شود.
افزایش تورم و مشکل تحمیل قیمت دارو به تولیدکننده چه تاثیری بر کیفیت داروهای تولیدی و در مجموع چه مشکلاتی برای تولیدکننده ایجاد می‌کند؟
شرکت های تولیدکننده دارویی از تعهد بالایی نسبت به جامعه برخوردار هستند. اگرچه مشکل قیمت گذاری نادرست و غیرمنطقی مدیریت این شرکت ها را با چالش های زیادی مواجه کرده است، اما عامل تورم تاثیر زیادی بر کیفیت داروها ندارد. این شرکت ها برای سلامت جامعه و نظام سلامت کشور اهمیت زیادی قائل هستند.
تورم روی همه‌ی نهاده‌های تولید اثر مستقیم ندارد مثلاً برای خرید مواد اولیه تعریف شده است که از چه ارزی باید استفاده کنیم. پس می‌توانیم برای تامین کالا و مواد محاسبه دقیق داشته باشیم. در بازار از لحاظ بی‌انضباطی و به‌هم ریختگی‌هایی در حوزه بسته‌بندی وجود دارد اما این به‌هم ریختگی تاثیر صد در صدی روی قیمت دارو ندارد. شاید تورم اثر کمی را روی کیفیت دارو گذاشته است. در شرایط بحرانی فعلی، سازمان غذا و داروی کشور بر موضوع قیمت‌گذاری کنترل مطلوبی انجام می‌دهد که البته این قیمت ها می تواند بازنگری و منطقی تر شوند تا اندکی از مشکلات مالی صنعت دارو کاسته شود.
از آن جا که وزارت بهداشت به واقعی کردن قیمت دارو تمایلی نشان نمی‌دهد، طبیعی است حاشیه سود تولیدکننده کاهش داشته باشد. فقدان مهندسی تامین و تولید دارو درکشور مشکلی محسوس است. ما هنوز در حوزه دارو آمارنامه قابل استنادی نداریم که به‌طور مثال میزان عرضه‌ی دارویی در یک سال به‌طور دقیق مشخص باشد. اطلاعات و آمار فعلی درباره موضوعات این صنعت ناقص است. این مشکل هم در تولید و هم در واردات وجود دارد. مادامی که نمی‌دانیم سرانه میزان مصرف یک کالا چه میزان است قدرمسلم نمی‌توانیم طراحی درستی برای تولید و تامین کنترل شده دارو داشته باشیم.
توصیه ی شما در این مقطع به همکاران خود در این صنعت برای مراقبت از وضع موجود چیست؟
من اعتقاد دارم نباید از وضع موجود مراقبت کنیم بلکه باید مطلوب‌ترین وضعیت ممکن را برای عملکردها با درنظرگرفتن همه‌ی عوامل مثبت و منفی در نظر بگیریم و بهینه عمل کنیم. شرایط موجود وضعیت خوبی نیست که مراقبش باشیم تا حفظ شود. تمام حیات آفرینان و فعالان این صنعت باید همفکری و همراهی داشته باشند تا اوضاع نابسامان موجود را اصلاح کنیم. سیاست‌گذاری دولت و بی‌اطلاعی اصحاب صنعت از نحوه‌ی تعاملشان با شرکت‌های خارجی یک نوع بلاتکلیفی را پدید می‌آورد. ناپایداری مدیریتی و تغییرات مداوم و مکرری که در دستگاه‌های مختلف دولتی روی می‌دهد دامن‌زننده به این وضعیت نامطلوب است. ما باید مطالبات صنعت را با حضور چهره های تاثیر‌گذار به درستی و شفافیت مشخص کنیم. نمایندگانی از بانک مرکزی، وزارت صنعت و معدن، وزارت بهداشت و صنعت دارو باید با هم‌اندیشی و انسجام تصمیماتی موثر اتخاذ نمایند. چرا صادرات دارو محدود و حتی منع شده است. صادرات دارو می‌توانست، در این شرایط یاری‌گر باشد. می‌توانست به برگشت ارز و تهیه مواد اولیه کمک کند.
توسعه صادرات در راستای سیاست های اقتصاد مقاومتی است. تامین ارز، اولویت امروز اقتصاد کشور است. همچنین توسعه صادرات موجب افزایش کیفیت محصولات و رقابت پذیری بنگاه های دارویی می شود. تولید و حضور در کلاس جهانی، مزایای بسیاری برای این شرکت ها خواهد داشت. وقتی به‌یکباره حکم صادر می‌شود که صادرات هر نوع دارویی به هر شکلی ممنوع است یعنی بازار دارو دچار بحران می‌شود و هم نظام تامین ارز دچار بهم‌ریختگی می‌شود و از سوی دیگر به سیستم تولید آسیب می‌رسانید. این‌ها مواردی است که باید با خرد جمعی درباره‌ی آنها تصمیم گرفت. نه اینکه با تصمیمات یک جانبه، خلق الساعه و عجیب و غریب به این صنعت آسیب بزنیم. از نظر من شرایط حاکم بر صنعت دارو اوضاع مطلوبی نیست و باید تفکر نظام تعالی را در این صنعت نهادینه کنیم و هرگز از حرکت رو به جلو دست نکشیم. تمامی همکاران خود در این صنعت را به نوآوری و تغییر پارادایم های بعضاً کهنه این صنعت دعوت می نمایم.
