عوامل و ماهیت آترواسکلروز و راه های اجتناب از آن

عارضه­ ی آترواسکلروز محدود شدن شریان­ ها به دلیل ایجاد پلاک در دیواره­ های شریانی است. هم­چنین پلاک در اطراف دیواره­ ی شریان، باعث تنگ و سخت شدن آن می­شود.

در حالی­که شریان­ ها خون را از قلب به سراسر بدن حمل می­ کنند، بروز بیماری، جریان یافتن طبیعی خون را دچار اختلال کرده و عوارضی خطرناک و جدی را سبب می ­شود.

لایه­ ی درون رگی یا اندوتلیوم لایه ­ی نازکی از سلول‌ها است که درون رگ‌های خونی و لنفاوی را می‌پوشاند. این لایه، خون یا مایع لنف را از سطح زیرین خود و مجرای درون رگ جدا می‌کند و کارکرد دیگر آن صاف نگه داشتن شریان است تا خون به راحتی جریان پیدا کند.

آترواسکلروز زمانی شروع می­ شود که اندوتلیوم آسیب ببیند، به طوری که نوع مضر کلسترول در دیواره­ ی شریان ایجاد می­ شود.

بدن به طور معمول یک نوع گلبول سفید را برای تمیز کردن این کلسترول مضر می­فرستد، اما گاهی گلبول­ های ناکام سفید در محل آسیب دیده ­ی شریان گیر می ­افتند.

با گذشت زمان، پلاک می ­تواند از آمیزه­ ی نامطلوب کلسترول، ماکروفاژها، کلسیم و سایر مواد تشکیل دهنده­ ی خون پدید آید.

تجمع پلاک ­ها در شریان می ­تواند مسبب بروز سه وضعیت نامطلوب شود

1. به دیواره ­ی شریان می ­چسبند. پلاک ­ها تا اندازه‌ای مشخص رشد کرده و سپس در همان اندازه ثابت می ­مانند. از آن­جا که این مقدار از پلاک، جریان خون را مسدود نمی‌کند، نشانه­ای نیز از خود بروز نمی­ دهد.
2. پلاک‌ها به آهستگی و به صورتی مستمر در شریان­ ها رشد می‌کنند و سرانجام موجب انسداد می‌شوند. درد در سینه و پاها یکی از علائم معمول آن است.
3. ناگوارترین وضعیت در این عارضه، پارگی پلاک‌ها به طور ناگهانی است که موجب لخته شدن خون در شریان می ­شود. ظهور این پدیده در مغز، سکته­ ی مغزی و بروز آن در قلب موجب حمله ی قلبی خواهد شد.

سه بیماری متعارفی که جمع شدن پلاک­ ها در شریان باعث آن است

بیماری قلبی کرونری

پلاک‌های اصلی در شریان‌های قلب، آنژین (درد قفسه­ی سینه) را باعث می‌شود. پارگی ناگهانی پلاک‌ها و لخته شدن خون، مرگ عضلات قلبی را رقم می ­زند. بروز این حالت در واقع وقوع یک حمله ­ی قلبی یا انفارکتوس میوکارد می‌باشد.

بیماری عروق مغزی

پلاک‌های جدا شده در شریان‌های مغز موجب قطع خون­رسانی و سکته می‌شوند که می‌تواند آسیب دائمی مغز را در پی داشته باشد. قطع موقتی خون در شریان هم می‌تواند باعث حملات ایسکمی گذرا (TIA) گردد که نشانه­ های هشداردهنده­ ی سکته هستند.

بیماری عروق محیطی

تنگ شدن شریان‌های پا که به دلیل تجمع پلاک پدید می ­آید، گردش خون را ضعیف کرده و در زمان راه رفتن موجب درد و کند کردن روند بهبودی زخم‌ها می­شود. این حالت در شکل بحرانی و شدید می‌تواند به انفارکتوس منجر شود.

اگر چه آترواسکلروز معمولاً یک مشکل قلبی محسوب می­ شود، ولی می ­تواند بر تمامی سرخرگ­ های بدن تاثیر گذاشته و اعضای بدن را درگیر سازد.

کالبد­شکافی سربازان جوانی که در جنگ ­های آمریکا کشته شده بودند نشان داد که یک سوم این قربانیان، در زمان حیات بی ­آن­که بدانند شریان­ هایشان دچار بیماری آترواسکلروز بوده است.

به دنبال انتشار این یافته ­ها، کارآزمایی­ های بالینی نشان داد که شمار قابل توجه ی از افراد حتی در سنین جوانی بی­ آن­که بدانند دچار آترواسکلروز می­ شوند و زمانی به وجود عارضه پی می­برند که دچار حالات محسوس و پس از آسیب شوند.

انسداد شریان ­های کاروتید

شریان­ های کاروتید، خون را به مغز می ­رسانند. یک خون­ریزی محدود می­ تواند منجر به سکته­ی مغزی شود و فرد ممکن است در نتیجه ­ی بیماری آترواسکلروز در این منطقه علائم متعددی را بروز دهد:

ضعف

دشواری تنفس

سردرد

بی حسی صورت

فلج

عروق کرونر

درد قفسه­ ی سینه می­ تواند نشانه­ ی حاد شدن آترواسکلروز باشد که بر شریان کرونری تاثیر گذاشته است.

عروق کرونر، خون را به قلب می­ رساند. هنگامی که خون­رسانی به قلب محدود می ­شود، می ­تواند منجر به آنژین و حمله­ ی قلبی شود و علائم آن عبارتند از:

استفراغ

بی­قراری شدید

درد قفسه سینه

سرفه

احساس ضعف

انسداد شریان­ های کلیه

شریان ­های کلیه خون را به کلیه ­ها می ­رسانند. اگر جریان خون در این ناحیه مسدود شود، تهدیداتی جدی برای بروز بیماری مزمن کلیه پدید می ­آورد. فرد مبتلا به انسداد شریان کلیوی ممکن است حالات زیر را نشان دهد:

از دست دادن اشتها

تورم دست و پا

دشواری در تمرکز

تنفس­های کوتاه

دلائل شناخته شده ­ی بروز آترواسکلروز

1. استعمال دخانیات
2. بالا بودن کلسترول
3. داشتن فشارخون بالا
4. ابتلا به دیابت
5. چاقی در ناحیه­ ی شکم
6. استمرار استرس
7. عدم مصرف سبزیجات و میوه‌ها
8. اعتیاد به الکل
9. بی ­تحرکی و بی­ اعتنایی به ورزش

۱۰٫دلائل ژنتیکی

مرحله­ ی تشخیص بیماری

کسانی که در معرض خطر ابتلا به آترواسکلروز هستند، باید تحت آزمایش قرار گیرند، زیرا نشانه ها تا زمانی که بیماری قلبی عروقی ظاهر شود، محسوس نیستند. تشخیص بر اساس پرونده­ ی پزشکی بیمار، نتایج آزمایشات و امتحان فیزیکی خواهد بود.

برخی از آزمایش­ ها عبارتند از

آزمایش خون

این آزمایش می‌تواند بالا بودن سطح کلسترول و قند خون را در حدی که موجب ابتلا به آترواسکلروز شود، معلوم کند.

سونوگرافی

با به­کارگیری دستگاه سونوگرافی موسوم به داپلر می ­توان فشارخون را در نقاط مختلف بازو یا پا اندازه‌گیری کرد. این آزمایش می‌تواند سرعت جریان خون در شریان‌ها و ابتلای بیمار به آترواسکلروز را معلوم کند.

مقایسه نسبت فشار مچ پا و بازو

در این آزمایش فشارخون در مچ پا با فشارخون در بازو مقایسه شده و به آن شاخص مچ پا بازویی اطلاق می‌شود. افتراق نامتعارف در فشارخون این دو قسمت می‌تواند عارضه­ ی عروق محیطی که معمولاً توسط آترواسکلروز ایجاد می‌شود را ثابت کند.

تهیه نوار قلب از شخص تحت آزمایش

اندازه‌گیری سیگنال‌های الکتریکی عبوری از قلب می‌تواند شواهدی از یک حمله ­ی قلبی را نشان دهد. در برخی مواقع این آزمایش در حال راه رفتن روی تردمیل یا دوچرخه ثابت گرفته می­ شود.

آزمایش استرس یا تست ورزش

بررسی کیفیت کارکرد قلب در طول فعالیت بدنی، اساس این آزمایش است. ورزش باعث می‌شود که پمپاژ قلب با سختی و سرعت بیشتری صورت پذیرد و مشکلات احتمالی قلب را آشکار سازد.

کاتتریزاسیون قلبی و آنژیوگرافی

این آزمایش می‌تواند تنگی عروق کرونر و یا انسداد آن را آشکار سازد. به این صورت که رنگی مایع به داخل شریان‌ها تزریق می‌شود. این رنگ در تصویربرداری با اشعه ایکس، تصاویر واضحی از نقاط مسدود شده نشان می‌دهد.

آزمایش استتوسکوپ

با بهره­گیری از دستگاه استتوسکوپ به صدای عبور خون از شریان­ ها گوش می­ دهند. غیرعادی بودن این صدا، گواه تجمع پلاک و انسداد و غیرطبیعی بودن جریان خون است.

بررسی زخم­ های دیرپا

وقتی جریان خون در جایی محدود باشد، زخم ­ها نیز ممکن است به درستی درمان نشوند. وجود چنین زخمی می­ تواند گواه ابتلای فرد به آترواسکلروز باشد.

سی تی اسکن: این آزمایش می­ تواند شریان­ های سخت و تنگ را آشکار سازد که نشانه ­هایی از وجود آترواسکلروز هستند.

گزینه های درمان

درمان آترواسکلروز برای جلوگیری از تهدیدات جدی این بیماری اهمیتی حیاتی دارد. گزینه­ های درمان عبارتند از:

تغییر سبک زندگی

استفاده از داروهای تجویز شده ­ی پزشک متخصص

آنژیوگرافی و مداخلات جراحی

پس از دریافت درمان­ های لازم، مهم است که یک پزشک متخصص بهبودی شریان­ ها را تایید کرده و مطمئن شود رگ ­ها  به کارآیی لازم بازگشته­ اند.

مدیریت وزن با فعالیت بدنی و رژیم غذایی سالم، مصرف غذاهای فیبردار و محدود کردن مصرف چربی ­های اشباع شده، گوشت قرمز و دوری کردن از الکل و دخانیات در این زمره ­اند.

قرار دادن روغن زیتون، آووکادو، گردو، ماهی چرب و آجیل در سبد غذایی می ­تواند در شمار اقدامات تغییر سبک زندگی قرار گیرد.