دندان ها عضوی که مراقبت ویژه ای می طلبد

به گزارش آفتاب سلامت: دندان ها دارای ترکیب سختی هستند که عمل خرد و آسیاب کردن غذا را انجام می دهند و در صحبت کردن نیز موثرند. هر دندان دارای لایه ای از لعاب به نام «مینا» و ماده سختی به نام «عاج» است که یک فرو رفتگی در مرکز فوقانی آن است و یک ماده استخوانی سخت در روی ریشه های دندان قرار می گیرد. یک سری دندان های دایمی شامل ۳۲ عدد است که هر آرواره حاوی دندان هایی به ترتیب زیر است:

۴ دندان پیش (دندان های قطع کننده)، ۲ عدد دندان نیش، ۴ عدد آسیاب کوچک و ۶ عدد دندان آسیاب بزرگ. آخرین دندان در هر طرف آرواره را دندان عقل می نامند.

خراب شدن دندان ها یکی از عمومی ترین عارضه هاست که علت آن هنوز به طور کامل روشن نشده است. اما مصرف زیاد شیرینی و مواد قندی و نیز عدم توجه نسبت به تمیز کردن دندان ها به طور صحیح و توجه نداشتن به درمان، عامل تسریع کننده درخرابی دندان ها هستند.

بهداشت دندان و غذاها

غذاها را می توان از نظر تاثیرآنها بر بهداشت دندان به دو گروه تقسیم کرد:

• گروهی که به حفظ بهداشت دندان کمک می کنند.
• گروهی که برای دندان ها مضرند و به آنها آسیب می رسانند.

گروه اول غذاها که مصرف آن ها به سلامت دندان ها کمک می کنند عبارتند از:

مرکبات، انواع توت ها، انگور، هلو، گلابی، آلو، هویج، کلم، سیب و خیار و گوجه فرنگی از گروه میوه ها، شیر و لبنیات، گوشت و تخم مرغ از گروه غذاها.

گروه دوم که مصرف آن ها برای دندان ها مضرند عبارتند از:

آب میوه، میوه های خشک، شیرینی، شکلات و بستنی

بنابراین اگر به بهداشت دندان اهمیت می دهید باید برنامه غذایی خود را از گروه اول انتخاب کرده و از مصرف مواد غذایی گروه دوم تا حد امکان بکاهید.

خمیردندان مناسب

در مورد نوع خمیر دندان مناسب برای حفظ سلامتی دندان ها و لثه اغلب ما همیشه با ابهام روبه رو هستیم. تنوع تبلیغات تجاری خمیردندان ها که هر کدام یکی را برتر از دیگری معرفی می کنند ما را با این پرسش مواجه می سازد که آیا واقعا تفاوت این خمیر دندان های تجاری قابل توجیه است؟

در پاسخ باید گفت خیر. تفاوت بین انواع خمیر دندان هایی که پروانه ساخت و بهره برداری و مجوز بهداشتی دریافت کرده اند کمتر از آن است که باعث برتری یکی بر دیگری شود. البته افزودن فلوئور یا فلوئوراید به خمیر دندان ارزش آن را بالا می برد زیرا این عنصر با پوسیدگی دندان مقابله می کند. پس خمیر دندان های دارای فلوئور همگی مناسب هستند.

نکته مهم این است که عوض کردن مرتب نوع خمیر دندان نیز با از بین بردن امکان مقاومت و سازش میکروب های دهانی، گامی در پیش گیری از پوسیدگی دندان است و بهتر است از استفاده مکرر از یک نوع خمیردندان خاص در درازمدت خودداری شود.

مینای دندان (ENAMEL)

مینای دندان لایه محافظ و نازک روی دندان هاست. ساختمان مینای دندان به نحوی است که در عین خلل ناپذیر بودن اگر شکافی حتی خیلی کوچک در روی آن ایجاد شود احتمال باز شدن شکاف بسیار زیاد است. به همین جهت باید از تماس مینای دندان با اجسام سخت و شکستن هر جسم سختی با دندان خودداری شود. زیرا شکافی که به مینا وارد می شود ممکن است به عاج دندان هم سرایت کرده و سبب پوسیدگی کامل دندان شود.

مینا سخت ترین بافت بدن است و در آن همان ماده ای که در استخوان وجود دارد موجود است. املاح متشکله مینا به شکل منشورهای ۶ وجهی هستند.

عاج دندان DENTINE

عاج دندان ماده سفید و ضخیمی است که قسمت اصلی دندان را تشکیل می دهد. هنگامی که مینای دندان که پوشش عاج است از بین برود دندان فاسد و پوسیده خواهد شد و حفره ای در آن ایجاد خواهد شد که با درد شدید همراه است زیرا مغز دندان که عصب دندان را در برگرفته است بدون پوشش می باشد.

عاج دندان که شبیه ماده اصلی استخوان ولی از آن سخت تر و متراکم تر است از یک ماده جامد آلی ساخته شده که دارای املاح نمکی می باشد و در آن لوله های باریکی وجود دارد که استطاله سلولی در داخل آن کشیده شده است.

ارتودنسی یا مرتب کردن دندان ها

یکی از شاخه های تخصصی علم دندان پزشکی که امروزه در سراسر جهان و در کشور ما نیز رشد چشم گیری داشته است ارتودنسی است که به مرتب کردن و ردیف کردن دندان ها در جای مناسب خود در فک ها می پردازد.

اهمیت ارتودنسی وقتی مشخص تر می شود که بدانیم دندان های نا منظم و نا مرتب باعث عدم جفت شدن کامل دو فک بالا و پایین می شوند و در نتیجه فرایند جویدن و خرد کردن غذا به خوبی انجام نمی شود. عدم انجام فرایند جویدن و خرد کردن غذا به طور کامل یکی از مهم ترین علل قابل پیش گیری سوء تغذیه ها است.

البته ارتودنسی در سنین  قبل از بلوغ نتیجه مطلوب تری می دهد زیرا در هنگام رشد کودک و نوجوان، فک او تغییر شکل پیدا می کند و دندان پزشک با دخالت در این تغییر شکل، فرم مناسب را به دندان ها می دهد.

علت پوسیدگی دندان ها

پژوهش های دندان پزشکان نشان داده است که علت پوسیدگی دندان، ایجاد نقاط زبر و برجسته اولیه روی دندان هاست که اصطلاحا پلاک خوانده می شوند. این پلاک ها در اثر تجمع مواد اسیدی  تولید شده توسط نوعی باکتری از گروه استرپتوکوک ها روی مینای دندان ایجاد می شوند.

پس استرپتوکوک هایی که به طور طبیعی در دهان زندگی می کنند مواد قندی را به اسید تبدیل و دندان ها را دچار پوسیدگی می کنند.

پاک سازی دهان از مواد قندی با مسواک زدن، مانع از پوسیدگی دندان می شود. استفاده از نخ دندان مکمل مسواک زدن است ولی جای آن را نمی گیرد.

دندان کودک و قطره آهن

آهن عنصری ارزشمند برای بدن است که مهم ترین مورد مصرف آن در بدن خون سازی است. میزان آهن موجود در شیر مادر کم است و به همین علت مصرف قطره آهن درشیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند توصیه شده است تا از کم خونی احتمالی آنها پیش گیری شود.

باید دانست که این قطره مفید ممکن است درصورت بی توجهی باعث ایجاد مشکلاتی در دندان کودک شود زیرا آهن با مینای دندان ترکیب شده و آن را سیاه کرده و مقاومت طبیعی آن را از بین می برد.

بنابراین باید توجه داشت که پس از دندان درآوردن کودک باید قطره آهن را با احتیاط به او داد. بدین صورت که آن را روی دندان ها نریزیم و بلافاصله پس از خوردن قطره به کودک آب بخورانیم تا آهن با دندان های کودک تماس پیدا نکند.

دندان های شیری

دندان های شیری دندان های ابتدایی هستند. اگر چه تعداد خیلی کمی از بچه ها با یک یا دو دندان شیری در دهان متولد می شوند اما در اکثر بچه ها دندان های شیری در حدود شش ماهگی شروع به نیش زدن می کنند.

در اغلب موارد دندان های نیش در فک پایین قبل از همه از فک خارج می شوند. دندان های آسیاب در یک سالگی، دندان های نیش در ۱۸ ماهگی و آسیاب های دوم در حدود ۲ سالگی درمی آیند و از ۵ سالگی به بعد دندان های دایمی شروع به جایگزینی دندان های شیری می کنند.

دندان عقل

دندان عقل یکی از چهار دندانی است که بعد از دندان های آسیاب که در زمان کودکی می رویند ظاهر می شوند. در اکثر موارد دندان های عقل بدون درد ظاهر می شوند، ولی گاهی اوقات دندان عقل در هنگام بیرون آمدن همراه با درد شدیدی می باشد.

گاهی این اشکال پیش می آید که لثه بر روی دندان عقل آویزان باقی می ماند. در این صورت لثه و دندان عقل بایستی تحت عمل جراحی قرار گیرد و دندان جا به جا شود.

نویسنده: دکتر احمد رهنمای چیت ساز