روش های مهندسی ژنتیک با همه ی تازگی و تعلقش به پزشکیِ فن آورانه و مدرن، پس از کشف چند ساله پدیدهای به نام کریسپر crispr به دو نیمه ی سنتی و مدرن تقسیم شده است. متخصصان این حوزه با تحت کنترل درآوردن کریسپر برای ویرایش آسان ژنوم، به سرعت، دقت، کیفیت و بسیاری شاخص های برتر دیگر دست یافته و یک باره از روش های قدیمی دست کشیده اند.
این روش ها در گذشته گران قیمت، کند، پر خطا و خطر و غیر ویرایشی بودند. یعنی به جای اصلاح معایب ژنوم، به سختی، ژن سالمی را با کمک یک ویروس حامل، به داخل سلول انتقال می دادند تا جایگزین ژن آسیب دیده شود.
از آنجا که ممکن است ویروس حامل، دچار خطا شده و ژنِ در حال انتقال را به جای نامناسبی جابجا کند، خطر بروز جهش و سرطان در روش قدیمی محتمل است حال اینکه کریسپر، با دقتی بالا میتواند DNA را مورد جراحی قرار داده و معایب آن را رفع کرده و اصطلاحا ویرایش ژنتیکی انجام دهد. دانشمندان نه تنها با ابزار شوق برانگیز کریسپر به ویرایش ژنوم اهتمام ورزیده اند، بلکه موفق شده اند با کریسپر، کریسپر ارتقا یافته ای بسازند که کارآیی های بیشتری داشته باشد طوری که بسیاری از کارشناسان این حوزه، نسخه ی جدید کریسپر را به خاطر سرعت و کیفیت ویرایشی اش کریسپر ۲ نامیده اند. این تمام موفقیت ها نیست. ۱۵ فوریه ۲۰۱۸ دانشگاه میشیگان از پروتئین جدیدی به نام NmeCas9 رونمایی کرد که می تواند علاوه بر DNA، ساختار RNA را نیز همزمان مورد ویرایش قرار دهد. این پدیده های جدید در مهندسی ژنتیک، همچنان که کارآیی های چندین و چند برابری نسبت به روش های قبل دارند، آنچنان سهل الوصول و در دسترس هستند که یک دانشجوی پزشکی می تواند با این ابزار فوق العاده در آزمایشگاه خانگی خود، به تحقیق و پژوهش مشغول شود. ویرایش ژنوم با روش های قدیمی، اقداماتی بود که بسیاری از متخصصان این حوزه در حد تئوریک با آن آشنا شده بودند و شاید هرگز خود، توفیق انجام کار عملی در این زمینه را پیدا نکردند.
اینک پیشرفت های دانش پزشکی این فرصت را ایجاد کرده تا این توانایی های مباهات آفرین به دانشکده های پزشکی ایران نیز راه یافته و ایران نیز همچون بسیاری از کشورهای فعال در حوزه ی مهندسی ژنتیک، توانایی هایی را در سطح پزشکی کل کشور از آن خود سازد.
اختصاص امکانات آزمایشگاهی، خریداری و دوبله ی فیلم های آموزشی موجود در این زمینه، تهیه و ترجمه ی کتابهای مربوطه، برگزاری کلاس های یارانه ای برای علاقمندان، دعوت از استادان مطرح بین المللی برای تدریس های فشرده به صورت حضوری و یا آنلاین می تواند تحول چشمگیری در سطح آشنایی و تسلط دانشجویان و پزشکان علاقمند به NmeCas9 و CRISPR-Cas9 داشته باشد. در صورتی که متولیان امر مایل به سرمایه گذاری و حمایت در حوزه ی تخصص آفرینی برای عرصه ی مهندسی ژنتیک باشند، ماهنامه پزشکی آفتاب سلامت در راستای خدمت به جامعه ی پزشکی آماده است تا آدرس ها، رفرنس ها و مراکز خارجی مایل به همکاری را معرفی نماید.
کبری حسینی
مدیر مسئول
